Cybercrime en witwassen

Kenmerken van actoren bij het witwassen van opbrengsten uit banking malware en ransomware 93
geweest. 236 Tevens is een daling te bespeuren specifiek met betrekking tot
fraude met banking malware. Respondenten geven aan dat deze sterke daling
duidelijk is veroorzaakt door investeringen door de banken in het detecteren
en blokkeren van fraudeleuze transacties die door middel van banking malware
worden uitgevoerd. 237 Ook geven sommige respondenten aan dat de
daling deels te verklaren is door acties die zijn uitgevoerd met betrekking tot
het ontmantelen van money mule-organisaties en de recente internationale
acties tegen de ZeuS-bende. 238 Tegelijkertijd wordt benadrukt dat het financiële
bankverkeer nog dagelijks onder vuur ligt en criminelen constant innoveren
om te proberen frauduleuze transacties uit te voeren. De Nederlandse
Vereniging van Banken (NVB) geeft zelf in verschillende persberichten op
haar website aan dat ook de samenwerking met andere instanties, in het bijzonder
het ECTF en het Nationaal Cyber Security Centrum, een belangrijke
bijdrage heeft geleverd. 239 Het aanpakken van banking malware lijkt echter
gelijk op te gaan met het opkomen van andere vormen van cybercrime, zoals
ransomware (Europol, 2015b, p. 7). Of hier een verband tussen is, is onduidelijk.
Daarnaast is het ook niet duidelijk of de fraude verschoven is naar andere
landen. In tegenstelling tot Nederlandse banken, hebben banken in het buitenland
niet standaard tweestaps authenticatie, hetgeen de banken extra
kwetsbaar maakt voor banking malware.
5.1.2 Rol bij ransomware
In het witwasproces van gelden die worden verkregen door ransomware spelen
banken geen directe rol. De betaling van het ‘losgeld’ geschiedt vaak in de
vorm van vouchers of bitcoins. Banken spelen hooguit een indirecte rol,
omdat slachtoffers via hun bankrekening bijvoorbeeld vouchers (via een
kiosk) of bitcoins (bij een Bitcoin exchange) aanschaffen. Tevens kunnen
banken aan het einde van de witwasketen nog een rol spelen wanneer de crimineel
verkregen bitcoins weer worden omgezet naar elektronisch geld
(waarna het eventueel wordt opgenomen als contant geld). Dit kan worden
gesignaleerd door de banken. Verdachte stortingen via Bitcoin exchanges
236 Onbekend is of de schade door fraude met internetbankieren vóór 2011 nog groter is geweest. Uit de persberichten
van de NVB wordt tevens helder dat de meeste schade uit internetbankieren wordt veroorzaakt
door fraude uit phishing. In 2014 was de schade uit phishing bijvoorbeeld 3,9 miljoen euro en in 2015 3,7 miljoen
euro.
237 Zie ook het persbericht op nvb.nl ‘Fraude met internetbankieren gehalveerd’, 18 maart 2015. Beschikbaar op:
www.nvb.nl/nieuws/2015/4033/fraude-met-internetbankieren-gehalveerd.html: ‘Doordat Nederlandse banken
fraude met malware steeds beter geautomatiseerd kunnen detecteren en voorkomen, is de schade door malware
zelfs met 90% gedaald, tot minder dan € 500.000’ (laatst geraadpleegd op 9 oktober 2015).
238 Zie ook Europol 2015b, p. 26: ‘Although some variants remain a threat, the investigation rates of ZeuS (plus its
variants Ice IX and Citadel), Torpig, Spyeye and Carberp have either plateaued or are in decline. Many of these
products have had their development and support discontinued by the developer either voluntarily or as a
result of arrest.’
239 Zie ook de persberichten ‘Scherpe daling fraude internetbankieren’, 2 april 2013. Beschikbaar op: www.nvb.nl/
nieuws/2013/1812/scherpe-daling-fraude-internetbankieren.html en ‘Fraude met internetbankieren gehalveerd’,
18 maart 2015. Beschikbaar op: www.nvb.nl/nieuws/2015/4033/fraude-met-internetbankierengehalveerd.html
(laatst geraadpleegd op 9 oktober 2015).