Cybercrime en witwassen

Digitale betalingsmiddelen 63
Nadelen van virtueel geld voor gebruikers zijn er ook. Het toezicht op cryptocurrencies
en andere virtuele valuta ontbreekt in veel landen (waaronder
Nederland), waardoor gebruikers maar moeten afwachten hoe betrouwbaar
andere partijen zijn. Bij fraude of oplichting is er daardoor meestal ook geen
bescherming of schadevergoeding. Naast vertrouwen in specifieke andere
partijen met wie zaken wordt gedaan, is vertrouwen in het gehele systeem
een gevoelig punt: gelet op het gebrek aan regulering en financieel toezicht is
rechtszekerheid een probleem. Mede daardoor kennen veel cryptocurrencies
stevige koersschommelingen, waardoor virtueel geld aanzienlijk in waarde
kan dalen (Chambers-Jones & Hillman, 2014, p. 141). Verder kunnen transacties
niet ongedaan gemaakt worden (zie vorige paragraaf over de block
chain). Dit kan een voordeel zijn (zie hierboven) als het gaat om de zekerheid
voor de ontvangende partij, maar ook een nadeel voor de betalende partij,
bijvoorbeeld wanneer een vergissing wordt gemaakt (verkeerde ontvanger) of
wanneer producten niet worden geleverd.
3.3.4 Anonimiteit
Het gebruik van bitcoins biedt enige anonimiteit, maar helemaal anoniem is
het niet. Door het gebruik van Bitcoin-adressen gaan de identiteiten van Bitcoin-gebruikers
feitelijk schuil achter pseudoniemen. 164 Transacties vanaf
een Bitcoin-adres kunnen aan elkaar gerelateerd worden, maar pseudoniemen
kunnen niet zonder meer gerelateerd worden aan de identiteit van de
gebruiker. Omdat transacties vanaf een Bitcoin-adres aan elkaar gekoppeld
kunnen worden, kan het voor criminelen gunstig zijn om veel Bitcoin-adressen
tegelijk te gebruiken en/of regelmatig van Bitcoin-adressen te wisselen.
Op die manier wordt voorkomen dat al te veel herleidbaarheid ontstaat. In
hoofdstuk 5 komen verdere manieren aan bod die criminelen gebruiken om
hun anonimiteit te waarborgen en de herkomst van crimineel verkregen geld
verder te verhullen. 165
Bij het overmaken van bitcoins gaan deze van het ene pseudoniem naar het
andere. Als een gebruiker met meerdere Bitcoin-adressen bitcoins naar zichzelf
overmaakt, kunnen de verschillende adressen van een gebruiker in
potentie aan elkaar gerelateerd worden. Dit werd bij het ontwerp van Bitcoin
al erkend (zie Nakamoto, 2008). Omdat niet duidelijk is of achter het betalende
en het ontvangende Bitcoin-adres dezelfde gebruiker schuilt, is dit in
eerste instantie slechts een aanwijzing. Maar door het analyseren van transactiegegevens
met meer geavanceerde methoden, kunnen pseudoniemen
geclusterd worden tot verschillende gebruikers (Meiklejohn et al., 2013; Ron
& Shamir, 2013).
164 Meer specifiek gaat het om de publieke sleutel in het Bitcoin-adres.
165 Zie bijvoorbeeld de rol van mixing services (paragraaf 5.2.3) en de rol van Bitcoin-handelaren (paragraaf
5.2.4).