Cybercrime en witwassen

3 Digitale betalingsmiddelen
In dit hoofdstuk worden digitale betalingsmiddelen onderzocht. Digitale
betalingsmiddelen omvatten zowel digitale bankrekeningen in nationale
valuta (bijvoorbeeld internetbankieren in euro’s of dollars) als virtueel geld
(bijvoorbeeld bitcoins). 96 In dit hoofdstuk wordt de tweede onderzoeksvraag
van dit onderzoek beantwoord, namelijk: Wat zijn digitale betalingsmiddelen,
in het bijzonder virtuele valuta zoals Bitcoin, en hoe werken deze digitale betalingsmiddelen?
Daartoe wordt in paragraaf 3.1 eerst de belangrijkste terminologie
rondom digitaal geld, elektronisch geld en virtueel geld uiteengezet. De
meeste lezers zullen bekend zijn met internetbankieren, maar virtueel geld
behoeft voor de niet-ingewijde lezer meer toelichting. Om deze reden worden
in paragraaf 3.2 de verschillende typen virtueel geld geanalyseerd wordt
en een korte beschrijving gegeven van de virtuele betalingsvormen die door
cybercriminelen worden gebruikt. In paragraaf 3.3 wordt beschreven hoe virtueel
geld werkt, zowel in technisch opzicht als in gebruikersopzicht. Daarbij
wordt ingegaan op de vraag hoe virtueel geld wordt verhandeld (gekocht en
verkocht) en hoe er betalingen mee worden verricht. In paragraaf 3.4 komt de
juridische status van virtueel geld aan bod en het (eventuele gebrek aan) toezicht
op virtueel geld. In paragraaf 3.5 wordt de onderzoeksvraag beantwoord.
De werking van digitale betalingsmiddelen wordt in dit hoofdstuk
onderzocht vanuit een legaal perspectief. Hoe digitale betalingsmiddelen
kunnen worden gebruikt om geld wit te wassen, komt in de volgende hoofdstukken
aan bod. Dit hoofdstuk is hoofdzakelijk bedoeld om de benodigde
basiskennis te verschaffen over digitale betalingsmiddelen en hun werking.
3.1 Terminologie
Geld bestaat al duizenden jaren (Davies, 2002). In feite maakt geld als ruilmiddel
de directe ruil van goederen en diensten overbodig. Bovendien heeft
het gebruik van geld als voordeel dat de waarde van producten en diensten
benoemd kan worden. Het eerste gebruik van geld bestond uit waardevolle
materialen, zoals schelpen, zout en (edel)metalen. Het maken van munten
uit metalen, met name zilver en goud, is in de geschiedenis het meest populair
gebleken. In eerste instantie was de waarde van een munt gelijk aan de
waarde van het materiaal van de munt, maar later kregen munten een zogeheten
fiduciaire waarde. Hiermee wordt niet gedoeld op de waarde van het
materiaal maar op het vertrouwen dat producten en diensten kunnen worden
gekocht met het geld. Tegenwoordig zijn de meeste munten niet langer
van edelmetalen als zilver en goud en met de invoering van papiergeld verdween
de intrinsieke waarde van geld vrijwel helemaal. 97
96 Betaalmethoden betreffen de manier van betalen en betaalmiddelen betreffen hetgeen wordt overgedragen.
In dit hoofdstuk komen ook verschillende digitale betaalmethoden aan bod.
97 Hoewel in China al in de zevende eeuw papiergeld werd gebruikt, werd papiergeld pas in de dertiende eeuw
in Europa geïntroduceerd. In Nederland werd in 1574 in Leiden het eerste papiergeld gemaakt (Singh 2009,
p. 21).