Cybercrime en witwassen

2 Cybercrime en witwassen
In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de fenomenen cybercrime en witwassen.
Daarbij wordt bovendien de onderlinge relatie tussen cybercrime en
witwassen geanalyseerd. De eerste onderzoeksvraag staat dan ook in dit
hoofdstuk centraal: Wat wordt verstaan onder het witwassen van door cybercrime
verkregen geld en hoe wordt witwassen juridisch gekwalificeerd? Dit
hoofdstuk is hoofdzakelijk bedoeld om basiskennis te verschaffen over banking
malware, ransomware en witwassen, hetgeen noodzakelijk is om het witwasproces
te doorgronden.
Dit hoofdstuk is als volgt opgebouwd. In paragraaf 2.1 wordt kort geanalyseerd
wat in de literatuur wordt verstaan onder cybercrime. Paragraaf 2.2
gaat dieper in op wat banking malware is en hoe het werkt. In paragraaf 2.3
wordt ingegaan op wat ransomware is en hoe het werkt. Daarna wordt in
paragraaf 2.4 een typologie van witwassen gegeven, waarbij rekening wordt
gehouden met cybercrime als onderliggend misdrijf. In paragraaf 2.5 wordt
de onderlinge relatie tussen cybercrime en witwassen beschreven. Het
hoofdstuk wordt afgesloten met paragraaf 2.6, waarin de eerste onderzoeksvraag
wordt beantwoord.
2.1 Typologie van cybercrime
Cybercrime kan als volgt worden gedefinieerd: ‘misdrijven gepleegd door
gebruikmaking van elektronische communicatienetwerken en informatiesystemen
of tegen dergelijke netwerken en systemen’. 12 Door deze definitie
van cybercrime te gebruiken, komt goed naar voren dat cybercrime in dit
onderzoek beperkt is tot de zogenoemde ‘computergerichte delicten’ en
‘computergerelateerde delicten’ (Koops, 2014, p. 214). 13 Computergerichte
delicten, in het Engels ‘target cybercrimes’ genoemd, zijn misdrijven die zijn
gericht op de integriteit, vertrouwelijkheid en beschikbaarheid van computersystemen.
14 De onderzochte target cybercrimes in dit onderzoek, het
gebruik van banking malware en ransomware, worden in paragraaf 2.3 en 2.4
verder belicht. Bij computergerelateerde delicten, in het Engels ‘tool cybercrimes’
genoemd, spelen internet en computers een faciliterende rol. Het kan
daarbij ook gaan om traditionele delicten die een nieuwe verschijningsvorm
12 Zie Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement van 22 mei 2007, ‘Naar een algemeen beleid
voor de bestrijding van cybercriminaliteit’, COM(2007) 267. Zie bijvoorbeeld Hulst en Van der Neve (2008)
voor een overzicht van andere definities van cybercrime.
13 Charney (1994, p. 489) heeft de driedeling gemaakt tussen (1) computergerichte criminaliteit, (2) computergerelateerde
criminaliteit en (3) computercriminaliteit waarbij computers incidenteel zijn aan de criminaliteit.
Deze categorisering is op haar beurt geïnspireerd door het onderscheid in computercriminaliteit zoals dat is
aangebracht door Parker (1976, p. 17-22). De derde categorie van computercriminaliteit heeft betrekking op
misdrijven waarbij digitaal bewijs dat kan worden gevonden op computers of het internet slechts een incidentele
rol speelt. Deze derde categorie wordt in dit onderzoek dus niet nadrukkelijk meegenomen.
14 Zie bijvoorbeeld Koops, 2007, p. 35 en titel 1 van het Cybercrimeverdrag (Verdrag inzake de bestrijding van
strafbare feiten verbonden met elektronische netwerken), ondertekend te Boedapest op 23 november 2001
(Trb. 2002, 18).