Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

sağlamıştır. Hatemi, muhafazakâr çevrelerin ve mollaların tartışmaya yanaşmadıkları
sivil toplum, medeniyetler arası diyalog, İslam ve demokrasi
arasındaki bağdaşma, din-siyaset ilişkileri, siyasal liberalleşme, hukukun
üstünlüğü ve kadının statüsü gibi konularda geniş katılımlı tartışmalar başlatmıştır.
Bu dönemde İran’ın Batı ve ABD ile ilişkilerinde olumlu bir gelişme
olurken bu ülkeler arasında kültürel ve entelektüel değişimler için uygun
ortam hazırlandı. Daha çok demokratik özgürlükleri kısıtlaması, radikal dini
hareketleri desteklemesiyle gündeme gelen İran rejimi, Hatemi liderliğinde
devrimin ilk dönemlerindeki katılığını kaybetmiştir. 1997 yılında Taliban
rejiminin katı uygulamalarını bile kınayan İran’da liberal eğilim güçlenmiş
olmakla beraber ülkedeki Şii mollaların gücü hala etkili bir şekilde
hissedilmektedir. 2004 ve sonraki yıllarda yapılan seçimlerde çoğu ılımlı ve
modernist adayın seçime girmesi engellenmiş ve bu nedenle muhafazakârlar
seçimlerden daha güçlü olarak çıkmıştır.
Özet
Laiklik kelimesinin anlamlarını açıklayabilmek.
Laiklik (laïcisme) ilk kez 16. yüzyılda İngiltere’de papaz olmayanların da
kiliseleri yönetiminde rol alabileceklerini savunan düşünce akımını ifade
etmek üzere kullanılmıştır. Fransa’da 1870 yıllarından itibaren kullanılmaya
başlanan laiklik kavramı, Yunancadaki laikos kelimesinden türetilmiş olup
halktan olan yani ruhban sınıfına mensup olmayan anlamına gelir. İngilizce
de ise laiklik kavramıma karşılık olarak Latince saeculum kelimesinden gelen
sekülerizm (secularism) ve dünyevi anlamına gelen seküler (secular)
kavramları mevcuttur. Batı dillerindeki “lâique” (laik) kelimesi ruhbanlığa,
kilise teşkilatına ve dini alana ait olmayan anlamına gelir. Siyasi anlamda
laiklik devletin dinler karşısında mutlak tarafsızlığı anlamında
kullanılmaktadır. Bu manada laiklik devletin siyasî varlığı üzerinde dinsel
inançların söz konusu olmaması; onun bütün din ve mezhepler karşısında
tarafsız tavır alması, vicdan ve inanç özgürlüğüne saygı göstermesi şeklinde
anlaşılacaktır.
Sekülerleşme teorilerini açıklayabilmek.
Sekülerleşme teorileri genel olarak modern değerler ve kurumları benimseyen
ve özümseyen toplumlarda dinin toplumsal ve siyasal alanlardaki
etkinliğinin ortadan kalkacağını, bireysel olarak ta dini pratikler, ibadetler
ve ritüellere katılımın gerileyeceğini öngörür. 19. yüzyılda A. Comte, H.
Spencer, E. Durkheim, M. Weber, K. Marks ve S. Freud gibi düşünürler sanayi
toplumunun gelişimine paralel olarak dinin önem kaybedeceği görüşünü
savunmuştur. Sekülerleşme kuramlarına bakıldığında “Rasyonalizm ve inanç
kaybı” argümanı ile “İşlevsel evrim ve amaç kaybı” yaklaşımlarının daha
baskın ve yaygın olduğu görülmektedir.
“Rasyonalizm ve inanç kaybı” yaklaşımına göre rasyonalizm (akılcılık) modern
dünyada, kilisenin merkezi iddialarını boşa çıkarmış ve Batı Avrupa’da
hurafeye dayalı dogmaları yıkmıştır. Rasyonalizm inanç kaybına neden
olmuştur. İnanç kaybı ise dinin çözülmesine, kiliseye üyelik ve devam
alışkanlıklarının ve bireysel dini pratiklerin erozyona uğramasına, mezhebi
kimliklerinin toplumsal anlamlarının kaybolmasına, inanç temelli kurum
faaliyetlerine katılım ve sivil toplumdaki dini gruplara verilen desteğin
azalmasına neden olmuştur. “İşlevsel evrim ve amaç kaybı” yaklaşımına göre
120