Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

coğrafi bölgelerini de eklemektedir. Zaten bugün kapitalist dünya-ekonominin
siyasal üst yapısı olan devletlerarası sistemin parçası olmayan hiçbir
devlet yoktur. Bu durum, kültürel baskılar oluşturmakta; kültürel baskılar
yerkürenin bütün alanlarının toplumsal gerçekliklerine nüfûz etmektedirler.
(Wallerstein, 1998: 148)
Wallerstein, modern dünya sistemini bir kapitalist dünya ekonomi sistemi
olarak tanımlamaktadır. Bu, onun biçimsel yapısının ve üretim tarzının tarifidir
ve bu ikisi ayrılmaz. Onun dünya ekonomisi olması şu sebebe dayanmaktadır:
Bir kere toplumsal işbölümünün sınırları geniştir ve çok sayıda kültürel
alanı kapsamaktadır. Bundan ötürü bir “dünya”dır ve bir tek birleştirici
siyasal yapıya sahip değildir. Ancak siyasal bir üst yapısı vardır. Bu üst yapı
“hükümran devletler” ağıdır. Bu ağda çok büyük olan devletlerle sistemin
üyeleri olan ve onun tarafından tanımlanan devletler vardır. Bunlar arasındaki
ilişkiler de hükümran devletlerin ilkelerine bağlanma üzerine kuruludur ki, bu
bağlanma ya da bağlanmama maddi ödüllendirme ve cezalandırma ile
desteklenmektedir. (Wallerstein, 1998: 146-147) Dolayısıyla Wallerstein’a
göre, kapitalist dünya ekonomisi (world-economy) sosyal hayatın asıl bağlamını
oluşturmakta; ekonomi, siyaset ve kültür gibi hayatın öteki yönlerini
belirlemektedir. Açıkçası modern küresel sistem her şeyden önce ekonomi,
bilhassa serbest piyasa ve metalaşmaya dayalı kapitalizmdir. Bu dünya
sisteminde dünya, merkez, çevre ve yarı çevre bölgelerine ayrılmıştır. Sermayenin
toplandığı merkez bölgedeki ülkeler, sisteme egemendir. (Kutluer,
2006: 31)
Görüldüğü üzere Wallerstein, modern dünya-sistemi olarak adlandırdığı
küreselleşmeyi kapitalizm bağlamında açıklamakta; merkez ve çevre ülkeler
olmak üzere devletleri hiyerarşik bir sıralamaya tâbi tutmakta; merkezdeki
küresel aktörlerden başlayarak çevre ülkelere doğru gelişen iç bağımlılığı
açıklamaya çalışmaktadır.
2- Zygmunt Bauman-Küresel Dünya Düzensizliği
Küreselleşmeyi daha çok “etki” ve “etkileşim” anahtar kavramları etrafında
algılayan Bauman, bir karmaşıklığa vurgu yapmaktadır. Bauman’a göre,
küreselleşme kavramından çıkan en derin anlam; dünya meselelerinin
belirsiz, kuralsız ve kendi başına buyruk doğasıdır. Bir merkezin, bir kontrol
masasının, bir yönetim kurulunun, bir idari büronun yokluğudur. Küreselleşme
bu yönüyle yeni dünya düzensizliğidir.
Küreselleşme kavramı, küresel girişimler ve çabalardan çok, niyet ve
tahmin edilmemiş global etkilere işaret etmektedir. Bu sebeple, küreselleşme
herkesin ya da en azından en verimli ve girişken olanların yapmayı istediği
ya da arzu ettiği şeyler hakkında değildir. Neye maruz kalındığı ve insanların
başına ne çoraplar örüldüğü hakkındadır. (Bauman, 1999: 69-70)
3- Roland Robertson-Glokalleşme
Roland Robertson, öncelikle küreselleşme diye adlandırılan şeyin uzun,
düzensiz ve karmaşık bir süreç olduğuna vurgu yapmaktadır. Robertson,
dünyanın sistemliliği bakış açısından, en fazla sürekliliği olan tartışmanın
küreselleşme olduğunu düşünmektedir. O, küresel bütünlüğün belirli yadsımalarını
onaylamıyor ise de dünya halklarının teklifleri doğrultusundaki
eğilimlerin karşı konulamaz olduklarını düşünmektedir. (Robertson, 1999/a:
24-50)
132