Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

Dinin etkili olduğu toplumsal değişim-din ilişkisi, kendi içinde üç tipte
ele alınabilir: Birincisi, dinin toplumsal değişimi yavaşlatıcı, hatta bazen
engelleyici bir etken olarak etkili ve işlevsel olduğu din-toplumsal değişim
ilişkisi; ikincisi, dinin toplumsal değişimi takviye edici bir etken olarak işlev
gördüğü ilişki biçimi; üçüncüsü ise dinin toplumsal değişimin temel faktörü
olduğu ilişki biçimidir.
Toplumsal değişimin etkili olduğu toplumsal değişim-din ilişkisi de,
kendi içinde aynı şekilde üç tipe ayrılabilir: Birincisi toplumsal değişimin
dini engelleyici olduğu, olumsuz yönde etkilediği toplumsal değişim-din
ilişkisi; ikincisi, toplumsal değişimin dinin lehine işlev gördüğü ilişki biçimi
ve üçüncüsü ise toplumsal değişimle birlikte dinin kendini değiştirmesidir.
Bu tipoloji, din-toplumsal değişim ilişkilerinin, mutlak surette bu iki ana tip
birbirinden bağımsız olacak şekilde gerçekleştiği anlamına alınmamalıdır.
Çoğu durumlarda her iki tipin, iç içe, birlikte gerçeklik kazandıklarını söylemek,
sosyal gerçekliğe daha uygun düşer.
Dinin Etkili Olduğu Toplumsal Değişim – Din İlişkisi
Toplumsal Değişimi Yavaşlatıcı veya Engelleyici Bir Etken
Olarak Din
Dinin etkili olduğu toplumsal değişim – din ilişkilerinde gözlenebilen
hususlardan biri, dinin, toplumsal değişimi yavaşlatıcı veya engelleyici bir
etken olmasıdır. Gerçekten de din, muhafazakar yönünü devreye sokarak
mevcut sosyal düzen ve düzenlemeleri koruyabilmekte ve istikrar unsuru
olabilmektedir. Toplumsal istikrar faktörü olarak din, istikrarı koruyarak
toplum hayatında dengeli bir devamlılık temin edilmesinde etkili bir rol
oynayabilmektedir.
Dinin muhafazakârlık işleviyle mevcut durumu korumasında önemli
etkenlerden biri, insanların öteki dünyaya, ahirete inançlarıdır. Öteki dünya
inancı, insanların karşılaştıkları pek çok haksızlıklar karşısında susmalarını, o
haksızlıklarla hesaplaşmayı öbür dünyada büyük mahkemeye bırakmalarını
temin etmekte ve böylece bu dünyada sosyal ve siyasal düzen içinde pek çok
kargaşa, isyan ve savaşın çıkmasını önleyici bir işlev görmektedir.
Din, toplum aktörlerinin siyasal düzen veya devletle ilişkilerini düzenleyerek
de toplumsal düzenin korunmasına katkıda bulunur. İnsanların anayasa
ve yasalara uymalarında, toplumun kaynaşması, barış içinde yaşaması veya
çatışmasız bir biçimde varlığını sürdürmesinde önemli bir etkide bulunur.
Din, güçlü bir bütünleştiricilik işlevine sahiptir. Zira din, her şeyin üstünde,
insan hayatını düzenleyici bir temel fenomendir. Din, toplum bireylerinin
hayatını, onları içeren, ama aynı zamanda aşan mutlak anlamlar ve değerlere
göre düzenler.
Din, insanlara yardımlaşma duygusu kazandırarak insanların birbirlerine
yardım etmelerinde, sıkıntılı zamanlarda, hastalık, deprem, sel gibi felaketlerde
birbirlerine maddi ve manevi yönden destek olmalarında da işlev görerek
toplumun kaynaşması veya bütünleşmesine önemli katkılarda bulunur.
89