Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

dindarlık tipolojileri, sosyal değişme – gelişme – farklılaşma – bütünleşme –
çatışma – tabakalaşma ve din, dinin bireyselleşmesi, entegrasyon–göç ve din,
devlet – din ilişkileri, küreselleşme, kamusal alan ve din, şiddet – terör ve din
vb daha niceleri çağdaş din sosyolojisinin eğildiği konulardır.
Bilimler Sınıflamasındaki Konumu
Çağlar boyunca, gerek İslâm düşünürleri arasında, gerekse Batı bilim dünyasında
bilimlerin sınıflaması, her birinin kendine özgü yaklaşım biçimlerine
göre yapılmıştır. Bu yüzden, farklı ölçütlere göre, birçok “Bilimler Sınıflaması”dan
(tasnifi) söz edilebilir.
Bütün bu sınıflamaların değerlendirilmesi konumuz dışındadır. Bilim
dalımızın, bilimler arasındaki konumunu belirleyebilmek için, çağımızda bilim
alanında yadırganmayan bir sınıflamaya göre, bilimleri üçe ayırmak
mümkündür:
1. Doğa Bilimleri (Doğa ve doğa olayları ile ilgilenen bilimler: Fizik,
Kimya, Biyoloji, Astronomi vb.)
2. İnsan Bilimleri (insanı, insanın tarihi, kültürel, toplumsal dünyasını konu
edinen bilimler, Tarih, Antropoloji, Sosyoloji, Psikoloji, Siyaset Bilimi
vb.)
3. Din Bilimleri (Dinleri sosyal bilimler perspektifinden, olgusal temelde
araştıran bilimler: Dinler Tarihi, Din Sosyolojisi, Din Psikolojisi, Din
Antropolojisi, Din Fenomenolojisi vb.)
Din sosyolojisinin konumu, insan bilimleriyle din bilimlerini birbirine
bağlayan köprüde aranmalıdır. Başka bir deyişle din sosyolojisinin, bir
yandan toplumun incelenmesi diğer yandan dinin incelenmesine dayalı iki
kanatlı durumu, onun sosyal bilimlerle ilahiyat (teoloji) bilimleri arasında
bulunmasını zorunlu kılmaktadır.
Özel Din Sosyolojileri
Sosyoloji de olduğu gibi din sosyolojisi de uzmanlaşmış alt dallara ayrılmıştır.
Bütün dinlerin sosyolojik incelemesini kendine konu edinen genel din
sosyolojisi ile yalnız bir dine ait sosyolojik konuları ele alan özel din sosyolojileri
vardır.
Genel din sosyolojisi, konu, yöntem, teorik temellerin araştırılmasının
yanı sıra, bütün dinlerin din ve toplum ilişkileri ve etkileşimi bağlamında
inançları, pratikleri, grupları ve örgütlenmelerinin genel ve karşılaştırmalı
incelemesini yaparken, özel din sosyolojileri, belli bir dinin, dini grubun,
doğuş, gelişim ve örgütlenmeleri ile oradaki dini sosyal olayları araştırma ve
açıklamayı kendine konu edinmiştir. Örneğin, Hıristiyan din sosyolojisi,
Yahudi din sosyolojisi, İslam din sosyolojisi vb.
Ernst Troeltsch’in “Hıristiyan Kilise ve Gruplarının Toplumsal Öğretisi”
(1912), Jean–Paul Charnay’ın “İslam’ın Dini Sosyolojisi” (1977), İlyas Ba–
Yunus, Ferit Ahmet’in “İslam Sosyolojisi: Bir Giriş” (1985), Yümni Sezen’in
“İslam’ın Sosyolojik Yorumu” (2000) adlı çalışmaları özel din sosyolojilerine
örnek olarak verilebilir.
7