Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

şılan bir olgunun, dünyadaki ve çevremizdeki tezahürlerinden bir kısmıdır.
Örneklerden de rahatlıkla anlaşılacağı üzere, dünyanın bir yerinde meydana
gelen bir olay, politik hareket ve kültürel değişimler, sadece bir bölge ile
sınırlı kalmamakta, farklı yerlerde farklı oranlarda etkilerde bulunmaktadır.
Küreselleşme ile ilgili tartışma ve daha geniş bilgiler için www.turkcebilgi.com
sitesine bakınız.
KÜRESELLEŞME (TANIM VE ÇERÇEVE)
Yukarıda betimlemeye çalıştığımız değişim ve dünya manzarası, konuyla
ilgili bir fikir vermekte ve onun farklı boyutlarına işaret etmektedir..Sosyal
bilimlerdeki pek çok kavram gibi küreselleşme kavramı farklı biçimlerde
anlaşılmakta ve tanımlanmaktadır. Kavrama olumlu ya da olumsuz yaklaşımlar,
farklı kullanımlar içerisinde belirginleşmektedir. Bazıları için bu kavram,
yeni bir barış ve demokratikleşme çağrısı açacak tarzda uluslar arası
sivil toplum vadini çağrıştırmaktadır. Bazıları içinse, tehditkâr bir biçimde
Amerika’nın ekonomik ve siyasal egemenliğini akla getirmektedir. (Berger,
2003: 10) Tabii ki ortada farklı bakış açılarının olması doğaldır. Fakat bugün
küreselleşmenin bir olguyu mu yoksa dünya çapında geçerlilik kazandırılmaya
çalışılan bir ideolojiyi mi ifade ettiği hususu hâlâ tartışmaların ana
mihverini oluşturmaktadır. (Kutluer, 2006: 15)
O halde küreselleşme nasıl tanımlanabilir? Bir kavram olarak küreselleşme;
hem dünyanın küçülmesine hem de bir bütün olarak dünya bilincinin
güçlenmesine gönderme yapmaktadır. (Robertson, 1999/a: 21) dünyanın küçülmesi,
artık dünyada olup bitenlerden kolaylıkla haberdar olmak ve karşılıklı
etkileşimi anlatmaktadır. Bu durum, insanı kendi ülkesi dışında tüm dünyayla
ilgili hale getirmekte ve bir dünyalılık bilinci oluşturmaktadır. Dolayısıyla
Roland Robertson’ın deyişiyle, giderek artan karşılıklı bağımlılık tek
bir mekan olarak dünya bilincini inşa etmektedir. (Robertson, 1999/a: 295)
Bilhassa elektronik karşılıklı bağımlılık (internet gibi), dünyayı “küresel bir
köy” olarak yeniden oluşturmaktadır. (McLuhan, 2007: 48) “Küresel köy”
ifadesi, hem dünyayı yeni imajlarla inşa etmekte, hem de tümüne erişilebilir
oranlarda küçültmektedir.
Burada her şeyden önce, bir bilinç durumu söz konusudur. Zaten küreselleşmenin
özüne ilişkin karakteri, küreselliğin bilincine varma ile gerçekleşecektir.
Bir başka deyişle, birey küresel düzeye ilişkin bir bilinçlilik düzeyine
ulaşacaktır. Bu durum, dünyanın hepimizin katıldığı bir arena olarak
kavranışında görülmektedir. (Friedman, 1999: 82-85) Böylece daha önce
uzakta sayılanlar yakın hale gelmekte, her şey her şeyle ilintili olabilmektedir.
Bu, aslında küresel (global) ölçekte düşünen bir insana doğru giden
yolu açmaktadır. David Harvey, küreselleşmeyi “zaman mekan sıkışması”
olarak tanımlamaktadır. Ona göre, mekan ve zamanın nesnel niteliklerinde
kapsamlı değişimler olmakta ve insanların dünyayı görüş tarzı çok köklü bir
biçimde değişmek zorunda kalmaktadır. (Harvey, 1999: 270) Bir kere zaman
“hız”lanmıştır. Zamanın hızlanması demek ulaşım ve iletişim gibi birçok
faaliyetin daha kısa zamanda yapılabilmesi demektir. Bundan yüz yıl öncesine
kadar, belki günlerce zaman harcanarak kat edilen mesafeler, bugün
uçakla birkaç saat içerisinde alınabilmektedir. Mekanın sınırları da eski önemini
yitirmiştir. Sanal âlemde internet üzerinden tüm dünyaya ulaşmak ve
ileti göndermek mümkündür. Sınırlar söz konusu olduğunda mekanın önemini
kaybetmesi, sınır ötesi sermaye akışının hızlandığı finans sektöründe
128