Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

çerçevesinde gerçekleşmektedir. Bu ilke ve kurallar, herkese ait olan kamusal
alanda, o toplumda yaşayan ve düşünce, inanç, etnik yapısı ne olursa olsun
herkesin faydalanabileceği şekilde olmalıdır. Aksi halde, bu alanlar “herkese”
ait olmaktan çıkmaktadırlar. Kamusal alanda olup biten her şey insanların
gözleri önündedir ve burada gizlilik yoktur. Buna karşılık insanların özel
hayatları da vardır. Özel hayat, kişinin kendisiyle, eşiyle, çocuklarıyla kısacası
daha dar bir çevresiyle paylaştığı hayattır. Bu açıdan kamusalın dışında
bir özel alandan bahsedilmektedir. Ev, özel alana örnek olarak verilebilir.
Gündelik hayatta insanlar, evlerinde birçok düzenlemeleri istedikleri gibi
yapabilirler. Sözgelimi; giyinme şekilleri, yemek yeme saatleri, özel odalar,
özel alanın görece serbestliğini gösterirler. Fakat misafir odaları ve salonlar
belirli zamanlarda evin yani özel alanın sınırlı da olsa diğer insanlara açıldığı
mekanlardır. Orada misafir kabul edilir. İnsanlar belirli oranlarda kendilerine
çeki düzen verir ve misafirlerle ortak bir mekanı paylaşırlar.
İşte toplum hayatında ortaya çıkan tüm bu örnekler, direkt olarak kamusal
alan konusunu gündeme getirirler. Birçok tartışmanın merkezinde bir konu
olarak kamusal alan, hâlâ ilgi odağı olmaya devam etmektedir. Bilhassa ortak
bir mekân olarak kamusal alanın nasıl düzenleneceği, farklılıkların orada
nasıl bir araya getirileceği, farklı din inanç ve düşüncelerin kendilerini
kamusal alanda nasıl ifade edecekleri hâlâ tartışılmaktadır. Bu bağlamda, bir
yaşam tarzının yansıması olarak dinlerin kamusal alanda nasıl yer alacağı bu
konuda en önemli problemlerden birisi olagelmiştir. Kamusal alanda dînî
sembollerin görünürlüğü, kamu kurumları içinde ibadethane açılması gibi
konular bu tartışmanın en önemli yansımalarıdır.
Kamusal alan konusunda daha detaylı bilgi almak ve bazı analizleri daha net
olarak görebilmek için www.birikimdergisi.com adresinde Jürgen Habermas’ın
ansiklopedik bir metin hüviyetindeki kamusal alan konulu makalesini
okuyunuz.
KAMUSAL ALAN (TANIM VE ÇERÇEVE)
Türkiye toplumunun bilhassa yirmi otuz yıllık geçmişinde kamusal alan
tışmaları ciddi bir biçimde yer almaktadır. Konunun tartışmalı hâle gelmesi,
bir yandan farklı çevrelerden gelen farklı yorumlarla ilintilidir. Kamusal alan
kavramı, muğlak ve birbirinden oldukça farklı algılamaları gündeme getirmiştir.
Diğer taraftan kavramın politik ve ideolojik çerçevede daha yoğun ele
alınması bu muğlâklığı artıran bir öğe olmuştur. Bir de Batı kökenli bir
kavram olarak kamusal alan, içinden çıktığı coğrafyanın tarihi süreçlerinden
bağımsız ele alınınca, Türkiye’de nasıl bir bağlamda ele alınacağına dair
karmaşayı daha da görünür kılmıştır.
Gündelik kullanımda “kamu” kelimesi, yoğun bir şekilde sosyal, kültürel
ve politik tartışmaların içinde sıklıkla geçmektedir. Türkiye’de “kamusal”
kelimesi özellikle 1980’li yıllardan sonra, kamu borçları, kamu kurumları
gibi kullanımlar üzerinden ve devlet”, “halk” ve “umum” gibi anahtar
kavramlar üzerinden tanımlanmıştır. Somut olarak özel bankaların batması
sonucu oluşan borçların bir kamu (halkın) borcu haline gelmesi, kamu
kurumlarının devlet kurumları anlamını kazanması, pratikte toplumsal hafızada
bu kavramların bu şekilde anlaşılmasını sağlamıştır.
Kamu kelimesi sözlükte hep, bir ülkede halkın bütünü, amme, halk,
kamu yararı anlamlarına gelmektedir. Sözlük, Yunus Emre’nin “Biz kimseye
kin tutmayız/Kamu âlem birdir bize” beyitini örnek verirken bu ortak ilgiyi
150