Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

3. Şekillenmiş anıtlar: Taşınır ve taşınmaz her türlü sanat eserleri bu grupta
yer alan bilgi kaynaklarıdır. Dini mimari yapılardan, halı, kilim, hat ve
minyatürlere kadar her çeşit eser ve kullanılan eşyalar, toplumların dini
hayatlarının sosyolojik incelenmesinde önemli yer tutarlar.
Dolaysız Gözlem
Günümüz toplumlarını doğrudan doğruya veya birinci elden yerinde izlemek
ve incelemektir. Bilim dalımız açısından, dini hayatın, dini-sosyal gerçekliğin
dolaysız / aracısız gözlenmesidir.
Dolaysız gözlem, kendi içinde ikiye ayrılır. Geniş toplulukların dini
hayatları için örneklem kullanılırsa bu yolla derinlemesine bir analiz yapılamayacağından,
yaygın bir gözlem yapılmış olur ki, buna “yaygın gözlem”
denir. Dar, küçük toplulukların dini-sosyal hayatlarının daha yakından incelenmesi
için yapılan gözleme de “yoğun gözlem” denilmektedir. Bu durumda
niceliksel olarak alandan/genişlikten kaybedilmekle birlikte derinlemesine
bir analiz gerçekleştirmek mümkün olur.
Dolaysız gözlemi yapacak araştırmacının, araştırma konusuyla ilgili
unsurlara bakmasını ve sergiledikleri incelikleri görmesini bilmesi gerekir.
Ayrıca, gözlemin yönetilmesi de önemlidir. Dolaysız gözlemin kendine özgü
bir tekniği vardır. Burada sırasıyla öğrenme, hazırlanma ve sezmeden söz
edilebilir.
Öğrenme: İyi bir gözlemcinin, gözlemini yaptığı toplumu tanıması gerekir.
O, araştırma yaptığı toplumla ilgili tarihinden diline, oradan günlük hayatına
kadar birçok konuda bilgi sahibi olmalıdır. Bu tanıma da, ancak o toplum
içinde uzun bir zaman yaşamakla gerçekleşir. Aynı zamanda gözlemcinin
gözlemini yaptığı toplumda güven sağlayabilmesi gerekir ki, bu da onların
ibadetlerine, törenlerine, sosyo-kültürel hayatlarına katılmakla sağlanır.
Hazırlanma: Gözlem için ikinci aşamada, hazırlığa gereksinim vardır.
Hazırlık neyi, nasıl yapacağını bilmekle ilgilidir. Bunun için de, araştırmanın
kavramsal, kuramsal çerçevesinin oluşturulması, varsayımlarının belirlenmesi
ve gözlem planının hazırlanması gerekmektedir.
Sezme/Sezgi: Dolaysız gözlemde üçüncü aşamadır. Gözlemin iyi olması,
doğru çıkarsamalar yapabilmesi için gözlemcinin anlayışlı ve sezgili olması
önemlidir. Çünkü eldeki malzeme becerikli ve ustalıkla kullanılmazsa her
türlü çaba, çalışma boş ve değersiz kalır.
Bu genel bilgilerden sonra, dolaysız gözlemde kullanılan veri toplama
tekniklerine kısaca bakabiliriz. Teknikler, yapılacak araştırmanın amacına
göre seçilmelidir. Bu çerçevede şimdi, sosyal bilimlerde ve din sosyolojisinde
en çok kullanılan veri toplama araçlarına örnek oluşturması açısından başlıca
araştırma tekniklerine ait tanıtıcı bilgilere yer verilecektir.
Başlıca Araştırma Teknikleri
Alan (Saha) Araştırması: Alana çıkılarak veri toplanması ve bunların yorumlanmasıdır.
Le Play’a göre, sosyologlar masa başı sosyoloji yapmamalı, halkın
içine karışmalıdırlar.
10