Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

ilgilidir. (Arendt, 2000: 9) Bunun bir sonucu olarak kamusal alanın doğal bir
mekan olarak değil insan faaliyetlerinin ortak mekanı olarak ortaya çıktığını
görüyoruz.
Tam da bu noktada, kamusal alanın bir tezat ilişkisi içinde konumlandığını
belirtmeliyiz. Bu bağlamda kamusal, özelde olabilecek olmayan
demektir. “Özel”de olabilecek iken kamusal olan ise, aslında kamusal değil,
devletleştirilmiş olandır. Dolayısıyla kamusal ancak özelin sınırları içerisine
giremeyecek, özel tarafından doldurulması mümkün olmayan bir varlık
kazanmaktadır. (Cangızbay, 1998: 185-186) Buna göre, kamusal ve özel
alanlar birbirlerine göre tanım bulmakta ve sınırları belirginleşmektedir. Özel
alan, aslında kamusala mâl olmayan, herkesi ilgilendirmeyen mahrem alanı
tanımlamaktadır. Söz gelimi; ev böyle bir özel alanın en başat örneğidir.
Nitekim aile, insani yaratımlar (insan eserleri) olmaktan çok, doğal potansiyeller
olarak algılanmıştır. Buna göre insanın kamusal alanda kendisini inşa
etmesi karşısında, özel alan doğasını gerçekleştirebileceği yer olarak
görülmekteydi. (Sennett, 2002: 35) Bu doğallık, aynı zamanda mahremiyeti
ve gizliliği de içermektedir. Çünkü kamusal alan, bir aleniyeti, açıklığı ifade
ederken, özel alan insanın kendi mahremiyetini yaşadığı bir yerdir. Bu
bağlamda ailenin mahremiyetinin gizli tutulması, ev içi hallerinin dışarı
söylenmemesi durumlarını hatırlayabiliriz.
Doğal olanın (yani özel alanda yapılanların) bir gerçeklik durumu olarak
görülmesi ya da özel alanda yapılanların insanın daha gerçekçi eylemleri
olduğu düşüncesi, ferdin kamusalda sürekli izlendiği duygusuyla, rol ve
imajlara önem vermesiyle de ilintilidir. Dolayısıyla kişi, ailede en yalın ve
gerçekçi hâliyle bulunmakta ve davranmaktadır. Arendt’in dediği gibi, sadece
gizlilik ve mahremiyet alanında yaşanabilecek şeylerden söz etmeye başlandığı
zaman aslında yapılan iş, bundan önce asla sahip olamadıkları bir gerçeklik
alanından bahsetmektir. (Arendt, 2000: 93) Fakat burada iki noktanın
altını çizmeliyiz. Birincisi; evin (ailenin) kamuya açık mekanlarının ve
zamanlarının olması. Meselâ; bayramlarda, özel gün ve gecelerde eve misafir
kabul edildiğinde, o mekanlar da (misafir odası, salon vb.) kamusal bir nitelik
taşır. Bu açıdan evlerin misafir odaları daha farklı ve özel olarak düzenlenmektedir.
İkinci husus ise; günümüzde iletişim araçlarının yaygınlaşmasına
paralel olarak özel alanın sınırlarının daralıyor olmasıdır. Bu hususu daha
sonra kamusal alan tartışmaları başlığında ele alacağız.
Yukarıda anlatılan kamusal alan kavramının farklı tanımlarını inceleyiniz.
Kamusal alanın farklı boyutlarına işaret eden anahtar kavramları yazınız.
Tarihsel Süreçte Kamusal Alan
İnsanlar yüzyıllardır bir devlet çatısı altında bulunmakta, birbirleriyle ilgi ve
ilişkilerini ev dışı alanlarda farklı biçimlerde yaşamaktadırlar. Bu anlamda
kamusal alanın öz olarak çok uzun bir tarihinin olduğunu söyleyebiliriz.
Fakat “kamusal alan”ın bir kavram olarak tartışılması ve gündeme girmesi,
daha yakın zamanlara rastlamaktadır. Bu durum, kavramın hem tarihini hem
de tarihsel süreç içerisinde kendisine yüklenen anlam ve değişimleri ele
almayı zorunlu kılmaktadır. Öte yandan ülkemizde, birçok sosyal ve politik
sorunlar eşliğinde gündeme gelen kamusal alan kavramının, Batı kökenli
olduğu da hatırlanırsa, tarihi süreç ve değişimin tartışılması daha da önem
kazanmaktadır. Çünkü kamusal alan denilen kavramın içinden çıktığı coğrafya
olan Batıdaki tarihi, bağlamı (hangi somut olaylar ve durumlarla ilintili
olduğu) ve değişim süreci ortaya konduğunda, konunun daha rahat ve net bir
152