Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

Robertson’a göre, glokal kavramı, global ve lokal küçültme yoluyla elde
edilmektedir. Yani Roland Robertson’ın bakış açısından küreselleşme kavramı,
küresel ile yerel olanın etkileşimidir. (Robertson, 1999/b: 119-123)
Bunun anlamı; küresel (evrensel) ile yerel olanın karşılıklı olarak bir gerilim
ve iletişim içerisinde olmasıdır. İşte bu sebeple “global” ve “local” (yerel)
kelimeleri bir anlamda kaynaştırılarak “glokalleşme” kavramı elde edilmiştir.
Robertson bunu, bir yandan tikellik ile farklılığa, öte yandan evrensellik ile
türdeşliğe doğrudan ve dengeli bir ilgiyle yaklaşmak şeklinde ifade etmektedir.
Bu yaklaşım büyük ölçüde, 20. yüzyılın sonlarında tikelciliğin evrenselleşmesinin
ve evrenselciliğin tikelleşmesinin içiçe geçmesini içeren derin,
ikili bir sürece işaret etmektedir. (Robertson, 1999/b: 166)
Robertson, diğer teorilerden farklı olarak küreselleşmeyi tek bir kültürün homojen
bir biçimde tüm dünya ölçeğinde mutlaka kabul edilmesi ve mutlak bir
homojenlik olarak tanımlamaz. Bir yandan homojenleşme, bir yandan da
farklılaşma süreçlerinin bir etkileşimi olarak ele alır.
Aslında Robertson, modernleşmenin kavramlarını, ölçeklerini büyüterek
küresel mantık içerisinde yeniden ele almakta ve tanımlamaktadır. Bilindiği
gibi modernleşme, bireysel varlıkların cemaat denilen sosyal form içinde
anonimleşmesi gerçeğinden gittikçe kopuşu ve birey/toplum farklılaşmasının
giderek artışı anlamına gelmektedir. Robertson, cemaat yerine ulusal
toplumları, cemiyet yerine küresel toplumu koyarak ölçeği küreselleştirmektedir.
Bu ilişki, belli bir ulusal toplumda yerleşik olan norm ve değerleri,
dünyanın öteki toplumları tarafından konulan norm ve değerlerle giderek
artan biçimde yüz yüze getirmektedir. Bu bağlamda küreselleşme, tüm bir
dünyanın tek bir mekan oluşturmak adına, giderek artan bir şekilde karşılıklı
olarak bağımlı hale gelmesine yol açan kapsayıcı bir süreçtir. (Kutluer, 2006:
35-37) Böylece Robertson, küreselleşmeyi sadece dünyanın homojenleşmesi,
bütünleşmesi olarak gören anlayışlara mesafeli durmakta ve evrensel ile
yerelin karşılıklı bağımlılık ve ilişkisi olarak yorumlamaktadır.
4- Anthony Giddens-Modernliğin Küreselleşmesi
Öz olarak Anthony Giddens, modernliğin kurduğu ağ ve şebekenin ölçeğinin
büyümesi bağlamında küreselleşmeye bakar. Giddens, küreselleşmeyi yeni
bir süreç olarak görmez. O, yeni bir döneme girmekten ziyade, modernliğin
sonuçlarının eskisinden daha çok radikalleştiği bir başka döneme girildiğini
söyler. Bu durum zaten modernleşmenin evrenselleşme iddiaları ile paralellik
arz etmektedir.
Giddens’a göre bugün Batı’nın dünyanın geri kalan kısmını kavrayan
penceresinin giderek gevşemesi, ilk önce Batı’da ortaya çıkmış kurumların
etkisinin azalması değil, tam tersine bunların küresel olarak yaygınlaşmasının
sonucudur. Bu bağlamda modernliğin dört kurumsal boyutu olan ulus-devlet
sistemi, kapitalist dünya ekonomisi, askeri dünya düzeni ve uluslararası iş
bölümünün bir etkileşimi olarak ve ölçek büyüterek küreselleşme kendisini
göstermektedir. Giddens, küreselleşmenin ortaya çıkışında zaman-mekan (uzam)
ilişkisine değinir. Ona göre, mekanik saatin icadı ve nüfusun tamamına
yayılması, zamanın mekandan ayrılmasında çok önemli bir olaydı. Böylece
modernliğin ortaya çıkışıyla herhangi bir yüz yüze etkileşim durumundan
uzak olarak, yüz yüze olmayan (sanal) ilişkileri geliştirerek mekanın önemini
azaltmaktadır. İşte modern dönemde zaman-mekan uzaklaşması, önceki
bütün dönemlerden daha fazladır. Yerel ve toplumsal biçim ve olaylar
arasındaki ilişkiler de buna uygun olarak esnerler. Küreselleşme, asıl olarak
133