Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

ulunan dünyalar, 17. yüzyıldan itibaren umumun ortak yaşamında aleniyete
(açıklık) kavuşmuşlardır. Aristokratların mâlikânelerinde, cemaatlerin kapalı
duvarları arasında, kiliselerin arka bahçelerinde, emekçi sınıfın izbe
mahallelerinde dışa kapalı dünyalar, net bir biçimde aleniyet kazanmaktaydı.
Bu aleniyetin yanı sıra kamusal yaşam giderek artan bir dinamizm de
kazanmıştı. Sosyal yaşamın rekabetçiliği ve ortak yaşamın genişleyen alanı
özel yaşamın alanını giderek daraltmıştır. (Çaha, 1998: 75)
Kamusal ve özel alanın tarihî sürecini anlayabilmek, Türkiye ve Batıda kavramın
nasıl bir değişimden geçtiğini ve nasıl özgül koşullara bağlı olduğunu
daha net görmemizi sağlar. Basit bir düşünüşle, kamusal alanın her dönemde
olduğu fikrinden yola çıkarak kamusal alan kavramı tarih boyunca değişmez
ve hep aynı mekan ve durumları tanımlayan bir fenomen olarak görülemez.
Söz gelimi; Yunan düşüncesinde kahramanlık ve erdem, 18. yüzyılda burjuvazi
kamusal alanın anlaşılmasında önemli tarihsel bağlamlardır. Yine ekonomik
faaliyetlerin özel alanın konusu olup olmaması, farklı zamanlarda değişmiştir.
Dolayısıyla bu konudaki tarihsel süreç, sürekli dikkate alınmalıdır.
Yaşamın özel ve kamu alanları şeklindeki ayrımı, Antik kent devletlerinin
ortaya çıkışından bu yana, birbirinden farklı biçimde varolmuşlardır. Bunlar
hâne (ev, aile) ile siyasi alanlardır. (Arendt, 2000: 65) Buna karşılık modern
zamanlarda kamusal, toplumların içinde bir alan hâline gelmiştir. Artık
toplumlar nezdinde “herkes” veya “toplumlar arasında ortak” anlamında bir
kamusal alan yoktu. Bilindiği üzere bu yeni durumda herkes, ulus-devlet
olmaktaydı. Böylece toplumların sivil mutabakatına dayanan ve hak, özgürlük,
adalet gibi değerlerle açıklanabilecek bir ortak alan kalmamıştır. (Aydın,
2005: 113) Kamuyu ya da kamusal alanı devlete eşitleme anlayışının ortaya
çıktığı nokta, biraz da burasıydı. Dolayısıyla kamusal alandaki farklılıklar ve
sembollerin bir sorun olarak 20. yüzyıl boyunca ve hâlâ bugün tartışılmasının
temelinde bu yatmaktadır denilebilir.
Yukarıda anlatılan kamusal alanın tarihsel süreci kısmını yeniden gözden
geçiriniz. Bu çerçevede tarihin farklı dönemlerinde kamusal alana eşlik eden
temel kavramları yazınız.
Kamusal Alan Kavramına Farklı Yaklaşımlar
Kamusal alan kavramı üzerine bugüne kadar farklı tartışmalar yapıla gelmiştir.
Kamusal alanın işleyişi, kamusal ilişkilerin düzenlenmesi ya da kamusal
alan ilişkilerinin daha net anlaşılması bağlamında farklı yaklaşımlar söz
konusudur. Şimdi bu yaklaşımları Seyla Benhabib’in Kamusal alan modelleri
tasnifinden ve yaptığı tartışmalardan yola çıkarak kısaca ele alabiliriz.
1- Hannah Arendt ve Agonistik Kamu Alanı
Agonistik kavramı, Cumhuriyet ve sivil yaşamın erdem üzerine oturduğu
geleneklerde ortak olan kamu anlayışı için kullanılmaktadır. Arendt, kamusal
alan için agonistik görüşü benimsiyor görünmektedir. Agonistik görüş açısından
kamusal alan, ahlâkî ve siyasal büyüklüğün, kahramanlığın ve seçkinliğin
açığa çıktığı, gösterildiği ve diğerleriyle paylaşıldığı bir görünümler alanıdır.
İnsanların tanınmak, üstün olmak ve itibar görmek için birbirleriyle
rekabet ettiği, insânî diye nitelenen her şeyin geçici olmaması için güvence
aranan yerdir. Bu ise, Yunanlılarda kent devletinin Romalılarda kamu işlerinin
gördüğü işlev gibi, öncelikle bireysel hayatın geçiciliği ve boşunalığına
karşı bir güvence ve kalıcılığa vurgu yapan bir alandır. Birleşimsel görüş
155