Identyfikacja i delimitacja obszarów problemowych/strategicznej ...

egionach (Haughwout, 2002, Egger i Falkinger, 2003). Z drugiej strony, pojawiają się efekty dyfuzji
(ang. spillover). Polegają one na tym, że pozytywne efekty inwestycji w danym regionie występują też
w sąsiednich regionach (Cohen i Morrison Paul, 2004). Dla przykładu, absolwenci szkół wyższych
ulokowanych w Katowicach pracować będą również w innych miastach i powiatach województwa
śląskiego (czy nawet innych województwach), a więc podniesienie jakości lokalnego szkolnictwa
wpłynie też pozytywnie na okoliczne regiony.
Warto pamiętać, że oddziaływanie na produktywność kapitału prywatnego (fizycznego) dotyczy
w największym stopniu infrastruktury technicznej, a w mniejszym - społecznej, która ukierunkowana
jest bardziej na zaspokajanie potrzeb ludności (a więc podnoszenie jakości życia) niż na zwiększanie
produktywności biznesu. W przypadku infrastruktury społecznej można oczekiwać w większym
stopniu oddziaływania na akumulację i produktywność kapitału ludzkiego niż fizycznego.
W szczególności, jakość i sposób organizacji systemu kształcenia jest bezpośrednio powiązana ze
wzrostem poziomu wykształcenia i jakością kapitału ludzkiego absolwentów (Becker, 1964).
Natomiast większa dostępność opieki zdrowotnej może prowadzić z jednej strony do zwiększenia
liczby przepracowanych godzin, a z drugiej skłaniać do większych inwestycji w kapitał ludzki
(Grossman, 1972). W gospodarkach rozwiniętych kluczowe znaczenie dla zdrowia ma uprawianie
sportu oraz zdrowy tryb życia, na co wpływ ma dostępność infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.
Publiczne inwestycje w infrastrukturę społeczną są skutkiem występowania niedomagań rynku
w obszarze opieki zdrowotnej i systemu edukacji. W przypadku opieki zdrowotnej są one związane
z niepełną i asymetryczną informacją, a w przypadku edukacji - z pozytywnymi efektami
zewnętrznymi (Angrist i Krueger, 1991). Polegają one na tym, że ze wzrostu poziomu wykształcenia
korzystają nie tylko osoby, które w nie zainwestowały. Korzyści te rozlewają się w postaci wzrostu
produktywności, zatrudnienia oraz innowacyjności gospodarki (Levine i Renelt, 1992). Z kolei
negatywne efekty edukacji, związane głównie ze szkolnictwem wyższym, są konsekwencją
wykorzystania jej jako potwierdzenia posiadanych umiejętności, a nie ich zwiększania 67 (Freeman,
1976). Istotny pozytywny wpływ kapitału ludzkiego na rozwój gospodarczy jest potwierdzany przez
szereg badań empirycznych (Mankiew, Romer i Weil 1992, przegląd Barro i Sala-i-Martin 2004).
Największe zwroty przynosi edukacja na poziomie podstawowym, która daje podstawy do dalszego
podnoszenia poziomu wiedzy. Edukacja średnia i wyższa, obok zwiększenia kwalifikacji pracowników,
poprawia ich elastyczność i zdolność do dostosowania się do nowych warunków na rynku pracy (WEF
2008). Duży udział pracowników o wysokich kwalifikacjach zdecydowanie zwiększa potencjał
regionalnej gospodarki. To właśnie obecność wykwalifikowanych pracowników umożliwia
funkcjonowanie przedsiębiorstw charakteryzujących się wysoką wartością dodaną.
Nieco obok głównego nurtu badań nad wzrostem gospodarczym rozwijana jest teoria kapitału
społecznego. W najszerszym sensie jest to cała sieć powiązań społecznych oraz związanych z nimi
norm, które umożliwiają wspólne działanie, a które kreowane mogą być zarówno poprzez
odpowiednie ukierunkowanie edukacji, jak i poprzez inwestycje w infrastrukturę kulturalną,
integrującą lokalne społeczności (jak np. lokalne domy kultury). Badania empiryczne poświadczają
jego pozytywne oddziaływanie na rozwój gospodarczy (Putnam i Goss 2003). Uznaje się, że kapitał
67 Dla przykładu, osoby z wykształceniem wyższym licencjackim przedłużają swój okres nauki o studia
magisterskie, gdyż pracodawcy wyżej cenią osoby z takim wykształceniem (mimo że dodatkowe studia często
nie wiążą się np. ze zdobyciem dodatkowej wiedzy, a jednocześnie odraczają moment wejścia na rynek pracy).
Analiza wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost gospodarczy województwa śląskiego – Raport końcowy
112