DZIEŁA - Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

204
Dokumenta. — IV.
jechać do Mikołajewa o sześćdziesiąt mil od jass, gdzie dążył
Potemkin, tylko czekał na hetmana Rzewuskiego, który tam
za nim miał nadjechać. Aliści Potemkin nazajutrz w drodze
skonał, a zatem projekta, jakie być mogły tych dwóch Ichmościów,
muszą być zmieszane, a przynajmniej znacznie zwleczone *),
Mikołajcw, jest to miejsce nad Bohem, w bliskości ujścia jego
w Dniepr i Limanu dnieprowego. Tam Potemkin upatrzył był
daleko większą sposobność jak w Chersonie do wszystkich
zamysłów rosyjskich na Czarnem morzu.
Ten przyjazd Potockiego do Jass oburzył tu znacznie
gorliwość, z której wyniknął sejmowy rozkaz przez Straż do
komisyi wojskowej, aby wszyscy oficerowie polscy za granicą
bawiący się incessanter, albo tu osobiście, albo przez podpis
za granicą wykonali przysięgę posłuszeństwa prawu 3 maja,
a we trzech miesiącach mają stawić się w Polsce do pełnienia
urzędów swoich.
Okazany w tej okazy i fervor sejmowy umocni tembardzićj
umysły dobrze myślących, a przytłumi zamysły niechętnych
w całym kraju. Azali ta okoliczność i w Dreźnie sprawi
impressyą ?
') Król w Potemkinie widział główną podporę dla malkontentów i ztąd
śmierć jego zdawała mu się pomyślnym dla Polski wypadkiem. W tym sensie
pisał on tak do Bukatego jak Debolego w Petersburgu. Ale się mylił. Potemkin,
choć był główną podporą opozycyi anarchicznej w Polsce i znaczne pieniądze
wydawał na podburzanie umysłów w naszym kraju, nigdyby z taką zawziętością,
jaką później okazano, nie był burzył konstytucyi 3 maja ; nie chcąc
tracić miru Polaków, nigdyby nie był zezwolił na podział Polski, w której widział
potrzebne dla imperium rozgraniczenie od Prus, w której nadto spodziewał
się znaleźć schronienie dla siebie po śmierci Katarzyny. Sądził bowiem, że
niepodobnaby mu było w takim razie pozostać w Rosyi pod rządem nienawistnego
mu i nienawidzonego przezeń Pawła. Był to jeden z powodów, dla
których tak znaczne dobra w Polsce skupował.
Listy króla do Bukatego. 205
45.
(Potocki i Rzewuski porozumiewają się z Bezborodkiem.)
Warszawa, dnia j> grudnia TJÇI.
Jenerał artyleryi Potocki i hetman Rzewuski są znowu
w Jassach i konferują z Bezborodkiem. Ale wieści z różnych
stron każą mi wierzyć, że Moskwa zbrojno i otwarcie przeciwko
nam nie pójdzie, lubo za figle i poduszczania nikt nie
ręczy. Ale też i my na Sejmie pomyślimy o tem, żeby zapobiedz
czynnościom niechętnych w kraju.
46.
(Branicki uspokaja, że zabiegi malkontentów nie straszne. — Lucchesini cieszy
się z nowego rządu w Polsce.)
Warszawa, dnia IO grudnia 1791.
Hetman Branicki i żona jego pisali do mnie dnia 1 praesentis
z Tulczyna, już powracając z Jass, że tylko na dni kilka
wstąpią do Białej-cerkwi, a zaraz potem powrócą do Warszawy.
Sama dodaje, że jedynie dlatego jedzie tu, aby mi podziękować
za mój list i że ztąd dopiero pojedzie do Petersburga.
Sapieha dał mi czytać list hetmana Branickiego do siostry,
w którym pisze : Sąć tam w Jassach hetman Rzcivuski
i jetterai artyleryi Potocki, ale te bałamuctwa na niczem prawie
podobno się skończą. Vedermo.
Lucchesini zapytywany ciekawie tu od niektórych, czy nie
przywiózł veto trzech Dworów przeciwko naszej konstytucyi,
i wolę ich abyśmy wojsko zwinęli, odpowiedział im: » kiedym
odjeżdżał, życzyłem dobrej konstytucyi Polsce. Teraz jéj winszuję,
że ją ma. Wtedy o najmniejszą rzecz, musiałem mówić
przynajmniej z szesnastu osobami, a często z dwoma set. Te-