DZIEŁA - Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

More documents

Recommendations

Info

V. DZIENNIK BUŁHAKOWA MINISTRA ROSYJSKIEGO W WARSZAWIE. 1791—1792. Objaśnienie. — Jakób Iwanowicz Bułhakow, który w charakterze ministra pełnomocnego rezydował w Warszawie od połowy czteroletniego Sejmu aż do przyjazdu Sieversa, znał już stosunki polskie z czasów poprzedniego w Warszawie pobytu. Młodym jeszcze będąc, przysłany był Repninowi do pomocy; mianowany radzcą poselstwa i sekretarzem, po jego odjeździe pozostał przy Wolkońskim ; a gdy i tego odwołano, sprawował przez kilka miesięcy rosyjskie interesa w Polsce, pod kierunkiem głównodowodzącego jenerała Weymarn, aż do przyjazdu Salderna do Warszawy. Cały czas konfederacyi barskiej w Warszawie przesiedział, lecz za Stackelberga już go tu nie było. — W roku 1781 wysłany został z rangą ministra do Stambułu, gdzie swej monarchini oddał ważną usługę, wymógłszy na Porcie (1784) z pomocą posła francuskiego i austryackiego, odstąpienie krymskiego półwyspu. Chociaż jako agent dyplomatyczny powinien był zależeć od kolegium spraw zagranicznych w Petersburgu, jednak w r. 17S6, z woli imperatorowéj, oddany był pod bezpośrednie rozkazy Potemkina, i odtąd też, bez względu na petersburgskie instrukcye, zaczął do tego stopnia drażnić i wyzywać Porte postępowaniem zuchwałem i tajemnem 2 jéj poddanymi spiskowaniem, że ta zamknąwszy go wraz z całem poselstwem w Wieży o siedmiu basztach (16 sierpnia 1787), Rosyi wydała wojnę. Wypuszczony na wolność (po dwudziesto-siedmio miesięcznem więzieniu) w listopadzie 1789, przez Tryest i Wiedeń pośpieszył do Jass, następnie do Petersburga,
278 Dokumenta. — V. gdzie, w początkach 1790, z wielką łaskawością od imperatorowej przyjęty i obdarowany, przez jakiś czas oczekiwał dalszego przeznaczenia 1 ). Była to, jak wiadomo, epoka, w której wpływ rosyjski w Polsce mocno był zachwiany. Stackelberg, przed którym niegdyś wszyscy bezmała korzyli się w Warszawie, za Sejmu czteroletniego tak bardzo stracił na znaczeniu, że ci, którzy trzema laty wprzódy okazywali się względem niego najuniżeńsi, nie wa hali się w owéj chwili uchybiać mu publicznie. W Petersburgu natarczywie,, domagał się jego odwołania Potemkin, skarżąc go, że swą niezręcznością zadał Rosyi szkody dotkliwe ; zaczem poszło, że nawet jawni stronnicy moskiewscy w Warszawie nie czuli się obowiązani oglądać się na ambasadora. Nadto, mało co przed zawarciem traktatu pruskiego, marszałek sejmowy Małachowski oświad czył Stackelbergowi (w marcu 1790), że Stany nie życzą sobie, aby ministro wie zagraniczni rezydujący w Polsce mieli wyższą rangę niż ta, jaką Rzeczpo spolita daje swym agentom za granicą. Skutkiem tego oświadczenia a zarazem skutkiem podpisanego między Prusami a Polską przymierza, Stackelberg został odwołany, hrabia Osterman zapowiedział Debolemu przysłanie ministra drugiego rzędu ; interesa zaś rosyjskie powierzone zostały tymczasowo baronowi d'Asch, rezydentowi czyli jak dziś nazwaćby można konsulowi jeneralnemu 2 ). Na mini stra przeznaczono Bułhakowa ; nim jednak on przyjechał, spotkała Rosyą nowa nieprzyjemność. Stany odebrały kosztowny pałac, który w r. 1787 Rada nie ustająca przeznaczyła dla ambasady rosyjskiej i uchwaliły, że na przyszłość skarb wypłacać będzie na jéj pomieszczenie taką sumę, jaką poseł polski w Pe tersburgu odbiera na najem domu od rządu rosyjskiego. Bułhakow przyjechał do Warszawy pod koniec września (1790), lecz dopiero 26 października zawia domił o swym przyjeździe Deputacyą do spraw zagranicznych; przyczem oświad czył, że »imperatorowa nie chcąc dawać Rzeczypospolitej okazyi do kosztów,, kazała mu nie żądać pieniędzy na swoje mieszkanie.» Natychmiast więc i Debo- łemu posłano do Petersburga rozkaz, aby także na swój lokal żadnej summy nie przyjmował. Zaczęte w tak nieprzyjemny sposób urzędowe stosunki z nowym pełno mocnikiem rosyjskim, następnie, przez półtora roku prawie jakby nie istniały; J ) Busskij Arckitc izdawtjemyj pri Ceertkowskoj hihliotekie (Moskwa) zawiera w po- BZytacn z r. 18fiłi niektóre korespondencje Bułhakowa z czasów jego pierwszego w Polsce pobyto i z czasów rrzydencyi jego i więzienia w Stambule. Z tychże Archiuów dowiadujemy sic. że pan Barteniew ogłosił biografią Bułhakowa w Uoskowtkich Wtedoitwsti'ie-li, r. 1855, nr. 5, G i 8. ' Nie mogąc dostać tych numerów, musimy do nich odesłać szczęśliwszego czytelnika, ograniczając się w naszej wzmiance biograficznej na tern cośmy znaleźli w źródłach polskich i w podaniach saskich Helbiga i Essena. Bułhakow jeszcze i z tego powodu do historyi polskiej należy, że po rozbiorze kraju, mianowany był gubernatorem wileńskim i grodzieńskim, gdzie miał się odznaczyć energicznemi nrzeciw epidemii środkami. Umarł w r. 18011. 2 ) Nazwisko jego wydrukowane zostało mylnie w naszym zbiorze : baron d'Auch (s. 85). Pełnił on swe obowiązki w Warszawie od listopads 1764. Dziennik Bułhakowa 279 przynajmniej nie znajdujemy ich śladu w protokole Deputacyi aż do objęcia spraw zagranicznych przez Chreptowicza. Bułhakow był jakby niemym świad kiem odmian, które się w Polsce wówczas działy, jakby prostym i obojętnym sprawozdawcą obojętnego i do spraw polskich niemieszającego się Dworuj Nie oył on wszakże nieczynny; owszem do tajnych i pokątnych intryg szczególnie uzdolniony, miał pole obszerne do wichrzenia i psucia. Nizkiego pochodzenia, •bułhakow znajomością wielu języków i łatwością pisania zwrócił na siebie, jak Widzieliśmy, za młodu uwagę ; ale więcej może nad te przymioty zalecała go zdolność do wszelkiego rodzaju posług, obrotność i uniżoność dla ludzi mają cych znaczenie. Z początku oddany Paninowi , umiał on i z nim być dobrze i przypodobać się Wołkońskiemu, który ambasadorem będąc w Warszawie, z kanclerzem rosyjskim wcale nie szedł zgodnie ; później, gdy nad Paninem wziął górę Potemkin, Bułhakow przerzucił się na stronę faworyta i już zupeł nie stał się jego kreaturą. Potemkin, który Polski nigdy z oka nie spuszczał, chciał w niej swojego mieć człowieka, i on to wymógł na Katarzynie, że Buł hakowa do Warszawy przysłała. Miał on przywrócić i utrzymać zgodę w stron nictwie rosyjskiem, zjednywać umysły, wmawiać w jednych, że Rosya wcale nie chce się kłopotać wewnętrznemi sprawami Polski, że owszem gotowa zape wnić całość jej posiadłości, drugich zaś ośmielać i upewniać, że usługi ich nie pozostaną bez nagrody, i z cicha przygotowywać rekonfederacyą, >gdyż to, co się w Polsce w owej chwili działo, nie mogło mieć żadnej trwałości». . . Zrazu nie wiodło się Bułhakowowi. Stronnictwo rosyjskie pozbawione wprawnej ręki Stackelberga, rozpraszało się ; stronnictwo królewskie, które z niem trzymało, na inną wchodziło drogę ; Szczęsny Potocki, wyniósłszy się na Ukrainę, dla siebie tworzył osobną partyą ; a Branicki, nieoficyalny agent Potemkina, aby do reszty nie stracić popularności, musiał od czasu do czasu z stronnictwem pruskiem wotować. Kiedy zaczęto u nas mówić o naznaczeniu następcy Stanisławowi Augustowi i umysły większości narodu zwracały się ku elektorowi saskiemu, w lassach i w Petersburgu uznano za konieczne, wszel- kienii siłami, skrycie temu przeszkadzać. Potemkin polecił zcicha rozpowiadać, że nie byłby przeciwny przyjęciu korony; Katarzyna zaś również tajemnie pro ponować kazała za następcę W. ks. Konstantego i dla popierania téj kandy datury posłała, jak zapewniają, do Warszawy 50.000 dukatów '). Nie przydały się tym razem ani starania ani pieniądze ; naród wierny pozostał dynastyi sas kiej, nie przypuszczając, aby elektor ociągał się z przyjęciem korony, której zy skanie niegdyś tak kosztowne, w owéj chwili żadnego wydatku ani trudu nie zdawało się zapowiadać. A gdy Sejm w pruską pomoc zaufany, coraz jawniej a głośniej niż należało, okazywał swą niechęć ku Moskwie, partya rosyjska ze- ') Helbig. Potemkin der Taurider (3lin,rivn. 17:10, vol. XXXI, SIM). Imperatorów» zaprzeczała tej kandydaturze później, gdy ją król sam. w r. 17112, proponował.
Page 1 and 2:
DZIEŁA Ks. WALERYANA KALINKI TOM D
Page 3 and 4:
6 Dokumenta. — I. »losophie et d
Page 5 and 6:
10 Dokumenta. — I. Wczoraj ambasa
Page 7 and 8:
14 Dokumenta. — I. Ja: »Oj nieod
Page 9 and 10:
18 Dokumenta. — I. był generałe
Page 11 and 12:
2'ż Dokumenta. — I. »Vous direz
Page 13 and 14:
26 Dokumenta. — I. się ćwiczę.
Page 15 and 16:
30 Dokumenta. — I, z Branickiéj.
Page 17 and 18:
34 Dokumenta. — I. nie albo tande
Page 19 and 20:
38 Dokumenta. — I. ryek różnych
Page 21 and 22:
42 Dokumenta. — I, que c'est lui
Page 23 and 24:
46 Dokumenta. — I. ją do mnie:
Page 25 and 26:
50 Dokumenta. — I. Książe pryma
Page 27 and 28:
54 Dokumenta. — I. Marszałka Pot
Page 29 and 30:
58 Dokumenta. — I, KRÓL DO KICI
Page 31 and 32:
62 Dokumenta. — I. książę Stan
Page 33 and 34:
66 Dokumenta. — II. dyplomatyczny
Page 35 and 36:
70 Dokumenta. — II, gne à la Rus
Page 37 and 38:
74 Dokumenta. — I[. KSTĄŻE PRYM
Page 39 and 40:
78 Dokumenta. — II affecté dans
Page 41 and 42:
82 Dokumenta. — II. KATARZYNA II
Page 43 and 44:
86 Dokumenta. — II. KATARZYNA II
Page 45 and 46:
90 Dokumenta. — II. KRÓL DO BARO
Page 47 and 48:
94 Dokumenta. — II. à ma connais
Page 49 and 50:
98 Dokumenta. — II. occasion, ava
Page 51 and 52:
102 Dokumenta. — III. zentowana n
Page 53 and 54:
106 Dokumenta. — III. miało poz
Page 55 and 56:
110 Dokumenta. — III. był z urz
Page 57 and 58:
114 Dokumentu. — III. que vous vo
Page 59 and 60:
318 Dokumenta. — III. Chociaż tr
Page 61 and 62:
122 Dokumenta. — I. Wielki hetman
Page 63 and 64:
126 Dokumenta. — III. 1. Przy gra
Page 65 and 66:
130 Dokumenta. — ni. wiadomość
Page 67 and 68:
134 Dokument a. — III. noc przep
Page 69 and 70:
138 Dokumenta. — lir. wieniu w te
Page 71 and 72:
142 Dokumenta. — IV. Co się sta
Page 73 and 74:
146 Dokumenta. — IV. pochodzi ; z
Page 75 and 76:
150 Dokumeuta. — IV mówi), to 29
Page 77 and 78:
154 Dokumenta. — IV. wca nie wybu
Page 79 and 80:
158 Dokumenta. — IV. oświadcza,
Page 81 and 82:
162 Dokumenta. — IV. może wyjś
Page 83 and 84:
166 Dokumenta. — IV (Cyfrowany.)
Page 85 and 86:
170 Dokumenta. — IV. zachwyca, i
Page 87 and 88: 174 Dokumenta. — IV. Kuryer ów o
Page 89 and 90: 178 Dokumenta. — IV Normandez mi
Page 91 and 92: 182 Dokumenta. — IV. dwór berli
Page 93 and 94: 186 Dokumenta. — IV. w sposób oz
Page 95 and 96: 190 Dokumenta. — IV. się nie sta
Page 97 and 98: 194 Dokumenta. — IV. »rego i sta
Page 99 and 100: 198 Dokumenta. — IV. Jeszcze jene
Page 101 and 102: 202 Dokumenta. — IV. się go : ja
Page 103 and 104: 206 Dokumenta. — IV. raz tylko z
Page 105 and 106: 210 Dokumenta. — IV. nie zrobią
Page 107 and 108: 214 Dokumenta. — IV. wziąść ni
Page 109 and 110: 218 Dokumenta. — IV. tylko gwałt
Page 111 and 112: 222 Dokumenta. — IV. 59. {Król p
Page 113 and 114: 226 Dokumenta. — IV z poznania os
Page 115 and 116: 230 Dokumcnta. — IV. już ku Wars
Page 117 and 118: 234 Dokumenta. — IV. I to mi jasn
Page 119 and 120: 238 Dokumenta. — IV. Te dwa ciosy
Page 121 and 122: 3BSBBBHBSBSB==553aSSSS 242 Dokument
Page 123 and 124: 246 Dokumcnta. — IV. ludźmi sweg
Page 125 and 126: 250 Dokumenta. — IV Należałoby
Page 127 and 128: 254 Dokumenta. — IV. powrócił 1
Page 129 and 130: 258 Dokumenta. — IV. do Grodna, m
Page 131 and 132: 262 Dokumenta. — IV. KONFEDERACYA
Page 133 and 134: 266 Dokumenta. — IV. Daremnie si
Page 135 and 136: 270 Dokumenta. — IV. nych przysz
Page 137: 274 Dokumenta. — IV. 103. (Mostow
Page 141 and 142: 282 Dokumenta. — V. chcieli oni,
Page 143 and 144: 286 Dokumenta. — V. l\l2 grudnia.
Page 145 and 146: 290 Dokumenta. — V, kanclerzem i
Page 147 and 148: 294 Dokumenta, — V. Sprzedaż sta
Page 149 and 150: * Dokumenta. — V. sekretem: »qu'
Page 151 and 152: 302 Dokumenta. — V. Teraz nowy pr
Page 153 and 154: 306 Dokumcnta. — V. avons l'exemp
Page 155 and 156: 310 Dokumenta. — V. parce qu'elle
Page 157 and 158: 314 Dokumenta. — V. Obmyślono wi
Page 159 and 160: *jlo Dokumenta. — V. tions, et qu
Page 161 and 162: 322 Documenta. — V. Il est certai
Page 163 and 164: 326 Dokumenta. — V wanie i dane o
Page 165 and 166: 330 Dokumenta. — V. J Kuryer ten
Page 167 and 168: 334 Dokumenta. — V. na króla szw
Page 169 and 170: 338 Dokumenta. — V, vernement fai
Page 171 and 172: 342 Dokumenta. — V. na przekupien
Page 173 and 174: 346 Dokumenta. — V. i\l2 kwietnia
Page 175 and 176: 350 Dokumenta. — V, raisonnable e
Page 177 and 178: 354 Dokumenta. — V. niedziałek (
Page 179 and 180: 358 Dokumenta. — V. c'est le penc
Page 181 and 182: 362 Dokumenta. — V, 14I23 kwietni
Page 183 and 184: 366 Dokumenta. — V, rozrzuca obie
Page 185 and 186: 370 Dokumenta. — V. battrons, mai
Page 187 and 188: 374 Dokumenta. — V. m Soltyk, fem
Page 189 and 190:
378 Dokumenta. — y. po dokonaniu
Page 191 and 192:
382 Dokumenta. — V. kosztem 60.00
Page 193 and 194:
386 Dokumenta. — V. rozkaz, by pr
Page 195 and 196:
390 Dokumenta. — V l'espèce de c
Page 197 and 198:
394 Dokumenta. — V. le cabinet pr
Page 199 and 200:
398 Dokumenta. — V. Wieść ta, p
Page 201 and 202:
402 Dokumenta. — V. Podkanclerzy
Page 203 and 204:
Dokumenta. — V. dziennikach a nie
Page 205 and 206:
410 Dokumenta. — V. niec, będzie
Page 207 and 208:
414 Dokumenta. — V. Sjiç czerwca
Page 209:
418 Dokumenta. — V. contraire. L'
show all

DZIEŁA - Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?