DZIEŁA - Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

128 Dokumenta. — lir.
ten rząd i wskrzesić dawne ich wolności. Lecz skoro niechętni
téj reformie, jenerał-artyleryi Potocki i hetman polny Rzewuski
, nie tając swego sposobu myślenia, chcą i sądzą koniecznem
rozpocząć swe działania niezwłocznie, ażeby nie dać
ustalić się zmianom w ich ojczyźnie dokonanym : to w takim
stanie rzeczy, nie podobna i nam opóźniać pomocy naszej.
Potrzeba jednak, aby oni sami dali temu początek zebraniem
przychylnego i poważnego stronnictwa, któreby uroczyście zażądało
od nas jako od gwarantki dawnej ich wolnej konstytucyi,
wdania się naszego i pomocy. Tymczasem porozumiemy
się w tym względzie ze sprzymierzeńcem naszym cesarzem
rzymskim. Zakomunikujemy mu, w najbardziej przekonywających
wyrazach i dowodach, zamiar nasz przystąpienia niezwłocznie
do środków stanowczych, spowodowanych nieuniknioną
koniecznością ; najprzód zaś ogłosimy deklaracyą i słowa poprzemy
czynem. Sama bowiem tylko deklaracyą ujmowałaby
godności naszej a oddałaby patryotów polskich na zgubę.
Od stosunków w jakich w danym czasie zostawać będziemy
z królem pruskim, zależeć będzie nasze z nim porozumienie.
Roztropność nakazuje nam wielką oględność na Dwór
berliński, aby o ile można starać się powstrzymać go od wystąpienia
przeciw nam, dopóty przynajmniej, dopóki stronnictwo
nasze w Polsce, nie wzmocni się w ludzi i w środki.
Trudno obrachować, jaki będzie wypadek dzisiejszych
naszych zabiegów ; lecz jeżeli z pomocą Wszechmocnego, na
naszą stronę rezultat wypadnie, to dwojakiego rodzaju korzyści
mogą dla nas wypaść : albo obalając teraźniejszą formę rządu
i przywracając dawną polską wolność, zapewnimy terri samem
na dalsze czasy państwu naszemu spokój zupełny; albo gdyby
król pruski okazał nieprzełamaną chciwość, zmuszeni będziemy
dla uniknienia dalszych zajść i niepokojów, zezwolić na nowy
podział Polski między trzema połączonemi n ) mocarstwy.
] ) Sojedinennymi.
Potemkin i jego stronnictwo w Polsce. 129
W tym ostatnim razie, osiągniemy tę korzyść, że rozszerzając
granice państwa naszego , zwiększymy też jego bezpieczeństwo
, przyłączając do posiadłości naszych nowych poddanych
jednej z nami wiary i jednego plemienia, którzy od
dawna pod uciskiem, pokładają w nas nadzieję. Polskę wtedy
zawrzemy w takich granicach, ażeby (choćby najczynniejszy
był w niéj rząd na przyszłość), nie była szkodliwą dla sąsiadów,
a sîuzj'ia tylko między niemi za przegrodę ').
Odnośnie do tego ogólnego planu, pozwalamy księciu
odpowiedzieć jenerałowi artyleryi Potockiemu w sposób zachęcający
go, by wytrwał w dobrych chęciach i zamiarach, oraz
radzić mu , by pomnażał swych stronników, a miał ich zawsze
pod ręką. Co się zaś tyczy rządu w ich Rzeczypospolitej, zostawiamy
to ich własnej woli : czy zechcą utworzyć rząd
związkowy -), czy też zostawić króla ale z przywróconą władzą
hetmanów, jako hamulcem potęgi królewskiej. To będzie zależało
od ich własnego porozumienia i od różnych okoliczności.
Najlepiej będzie, jeżeli jenerał artyleryi Potocki odwiedzi
księcia w głównej kwaterze, osobiście z księciem porozumie
się i umówi :l ) o szczegóły swego planu, o środki jakie do
tego ma w swem ręku, o osoby stronnictwo jego składające,
o czas najwłaściwszy i o sposób jak to wszystko przyprowadzić
do skutku. Komunikując mu wzajem uwagi swoje i myśli,
oświadczysz książę, o ile tylko to może zgadzać się z naszem
położeniem i interesami, zupełną pewność, iż gdyby strona
przeciwna wzięła górę, to i on (Potocki) i jego stronnicy znajdą
przytułek w granicach naszych, gdyby tego potrzeba wymagała,
a na co my najchętniej zezwalamy i za nic nie dozwolimy
na gwałtowne wydalenie ich z państw naszych. O takie
zapewnienia postarasz się także książę u cesarza rzymskiego.
A chociaż my także z naszej strony, jak tylko otrzymamy
') A stanet sluiyt' tokmo meżdu nimi barierom.
-i 1'ederatiwnoje prawitelstwo.
°) Uslowit'sia.
Ks. Waleryan Kalinka T. II.