DZIEŁA - Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

308 Dokumenta. — y.
Król obmyślił nowy plan, który za otwarciem Sejmu ma
przywieść do skutku. Lucchesini nawet odzywał się wczoraj :
»Le roi va avoir à la rentrée de la Diète un pouvoir beaucoup
plus étendu par la nouvelle forme d'administration que
la nation lui confiera. «
Na zapytanie, czy nie przystąpi do traktowania o stosunkach
handlowych i o Gdańsku, odpowiedział Lucchesini :
«Actuellement que le roi de Prusse est à Anspach et à Bareuth,
il ne faut plus penser à Dantzig, et même l'Empereur
avait consenti à cette possession, à condition que la Pologne
serait conservée dans sa totalité. «
Książe Józef Poniatowski, jenerał Gurzyński i inni, dawali
oficerom a nawet prostym szeregowym wieczerze, bale
i uczty, na których usiłowano wpoić w wojskowych przekonanie,
że armia istniećby nie mogła, gdyby i na przyszłość zależeć
miała od komisyi wojskowej i że bez porównania byłoby
lepiej, gdyby przeszła pod bezpośrednią władzę króla. Tym
sposobem przygotowują umysły wojskowych do nowego królewskiego
planu : zwiększenia władzy panującego.
Wielu bardzo Polaków żywo się zajmuje wypadkami
francuskiemi i sądzi, że losy tych dwóch krajów: Francyi
i Polski są związane. Rozkaz maszerowania ku francuskiej granicy,
który cesarz wydał swoim wojskom, zatrwożył tu przywódzców.
Powiadają oni, że jeżeli cesarz wyda Francyi wojnę,
to król pruski będzie obowiązany mu pomagać ; a wtedy Rosya,
która już z Turcyą pokój zawarła, nie mając z nikim innej
wojny, skorzysta z chwili, by się zemścić na Polsce, pozbawionej
pomocy swego sprzymierzeńca. Tak myślą król,
marszałek Potocki, Piatoli i inni. Dziwna wietrzność sądów
tych ludzi tern trudniejsza jest do zrozumienia, że przed trzema
jeszcze dniami, nie mogli się oni nacieszyć nadzieją, jaką pokładali
w cesarzu i wszystkie swoje plany opierali na jego pokojowem
usposobieniu i na jego przyjaźni dla Polski.
Marszałek Potocki otrzymał niedawno od Potockiego, posła
polskiego w Stambule dwa listy, z których robię następu-
Dziennik Bułhakowa. 309
jące wyciągi. Oto wyjątek z listu pierwszego, z dnia 8 stycznia
1792 r.:
»Ma négociation est à son terme, je devrais dire plutôt
mon martyre. C'est incroyable ce qu'on me fait souffrir, les
forces me manquent, et si cela durait encore, ma santé n'y
suffirait plus. Je la sens délabrée aujourd'hui à un point où
elle ne le fut pas depuis longtemps. Les détails seraient trop
longs, si je voulais les raconter tous... La position des affaires
est bien changée, et il me reste peu d'espérance d'obtenir, au
moins, que notre négociation ne soit pas subordonnée a la
pacification, aux influences étrangères. La paix ne dépend que
de la résolution d'un point sur lequel le Grand-Seigneur doit
prononcer incessamment, et tout cela peut changer la face de
mes négociations.*
List drugi z dnia 27 stycznia brzmi jak następuje :
»Altri tempi, altre cure. Vous avez vu par ma dernière
lettre, ainsi que par mes dépêches, par quels degrés j'ai avancé
ma négociation au terme auquel vous ne deviez pas vous
attendre qu'elle parvienne, si vous vous souvenez de l'acte
limité dont j'étais convenu l'année passée avec les plénipotentiaires
de la Port. Ils ont voulu s'y tenir, mais je me suis
prévalu du changement des circonstances, qui m'avaient déterminé
de souscrire alors à cette limitation. J'ai tendu la corde
autant qu'il est possible sans l'exposer au risque d'être rompue.
Peut-être aurais-je réussi à finir tout à fait, si le courrier
n'avait pas tardé, et si les événements et les intrigues n'étaient
pas survenus un moment trop tôt pour contrecarrer mes mesures.
Vous vous douterez quels sont ces événements. C'est la
conclusion de la paix avec la Russie, ainsi que le plan relatif
à la ligue dont l'envoyé de Prusse a reçu l'information, avec
celle que M. de Lucchesini est allé le concerter avec vous
autres à Varsovie. Les intrigues en sont la suite, et vous avez
comment les intrigues sont soutenues dans ce pays-ci. Il faut y
ajouter que celles-ci sont encore plus puissamment soutenues,