DZIEŁA - Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

132 Dokumenta. — III.
Co do S. — Co się tyczy deklaracyi na korzyść mającej
się zawiązać konfederacyi, zapewniającej pomoc i opiekę naszą
: o niéj wątpić nie trzeba, jak tylko ta konfederacya dojdzie
do skutku i skoro z naszej strony będziemy gotowi słowa
poprzeć czynami.
Co do p. — Interes nasz własny wymaga, aby rzecz
cała jak najprędzej doszła do skutku, ażeby złe wynikłe z teraźniejszych
odmian nie puściło głęboko swych korzeni. Jednak
położenie teraźniejsze zmusza nas do wielkiej w tym względzie
roztropności, dla dobra wspólnej sprawy. Najwłaściwszą chwilą
do odkrycia naszych działań, będzie ta, w której po zawarciu
pokoju z Turkami, wojska nasze będą wracały do cesarstwa 1 ).
Wtedy moglibyśmy znaczną ich część posłać do Polski na pomoc,
o czem mówiono wyżej. Gdyby jednak przeciwnicy dzisiejszego
rządu zawiązali konfederacya w rzeczywistości, w takim
razie nie potrzeba odwlekać dłużej naszej pomocy.
Jeszcze jeden zajść może wypadek, w którym działania
nasze w Polsce powinniśmy odsłonić niezwłocznie. Rozumiemy
przez to : gdyby sąsiedzi jéj a mianowicie król pruski, zażądali
nowego jéj podziału i gdyby jak to powiedziano w niniejszym
reskrypcie, nie pozostało już innego środka by zakończyć
te niepokoje i kłopoty. Lecz ta okoliczność, przed
wszystkimi . w ogólności Polakami, powinna być zachowaną
w największej tajemnicy.
Jak tylko wajaśni się rzeczywiste położenie patryotów
polskich, to stosownie do innych okoliczności politycznych,
nie trudno nam będzie rozpocząć wykonanie zamiarów naszych;
do czego, w moc poprzednich rozkazów, masz książę w ręku
swem wszelkie środki. Jeszcze raz powtarzamy, iż plan przez
księcia skreślony i reskryptami naszemi z dnia 19 kwietnia
1790 i z dnia 16 maja b. r. zatwierdzony, zostaje w całej swej,
sile i ma być wykonany we właściwym czasie.
') Wo swojasi.
Potemkin i jego stronnictwo w Polsce. 133
RAPORTA JENERAŁA POPOWA DO KATARZYNY II.
1.
{Książe Potemkin mocno chory. Pomimo to kazał się wieźć do Mikołajowa).
Jassy, 4 fij) paidziernika iygi-
Dnia 3 b. m. J. O. Grzegorz Aleksandrowicz znajdował
się przez całą noc i ranek aż do 9 godziny w stanie, który
wszystkich lekarzy przywodził do rozpaczy. Przez dziewięć godzin
nie podobna było namacać u niego pulsu. — Książe nie
poznawał ludzi, ręce i nogi miał zimne jak lód i zmienił się
ogromnie na twarzy. Około południa, dzięki Bogu, niebezpieczeństwo
minęło, lecz straszne cierpienia jakich doświadczał,
jeszcze bardziej go osłabiły. Nie zważając jednak na stan swój,
ciągle się dopominał by go stąd wywieziono. Noc z 3 na 4
spędził dosyć spokojnie, i chociaż prawie nie spał, mało się
uskarżał. Ponieważ wyjazd z Jass naznaczony był na następne
rano, więc co minuta pytał o godzinę i o to czy wszystko do
podróży gotowe, a zaledwie dnieć zaczęło, pomimo strasznego
osłabienia jakie nim owładnęło, nie było już sposobu go powstrzymać
, bogdaj kilka godzin, dopokąd nie rozejdzie się
mgła. Książe kazał się położyć na wielkim fotelu, i tak zanieść
do poszóstnej karety, w której go nie bez trudu umieszczono.
W karecie już będąc, podpisał list do Waszej Cesarskiej Mości
i o ósmej godzinie po północy, puścił się w drogę ku Mikołajewu.
Wraz z księciem pojechała, lecz innym powozem, hrabina
Aleksandra córka Wasila Branicka, jenerał-porucznik książę
Galicyn, jenerał-major Lwów, oberster kriegs-kommissar (naczelny
wojenno-podatkowy komisarz) Falejew, doktorowie Timan
i Masson i lekarz sztabowy Stankowski.
Jechano pomału i o drugiej po południu stanęli na pierwszy
nocleg we wsi Punczeszt, ztąd o trzydzieści wiorst. Lekarze
podziwiają siłę organizmu, z jaką książę zniósł tę podróż.
Znaleźli oni, iż miał puls lepszy i daleko więcej świeżości na
twarzy. Chory uskarżał się tylko na znużenie. Jeżeli następującą