Znakovi vremena 6 - Ibn Sina

Identitet, religija, politika - Esad Hećimović
Odnos između religije, identiteta i politike ovisi od uticaja procesa unutar same religiozne zajednice i od
odnosa određene religiozne zajednice sa drugim religijskim zajednicama. U oba slučaja, kao opšte pravilo
postavlja se da obnavljanje religije vodi ka jačanju kulturnog identiteta i podređuje politiku odbrani
vjerskog i kulturnog identiteta. U multikulturnom društvu, kao i u bilo kojoj zajednici koja u sebi sadrži
različite kulturne modele, ovo Huntingtonovo pravilo glasi da obnova identiteta pojačava kulturne i
političke razlike. U odnosu religije i identiteta i politike ključno je pitanje kulturnog identiteta. U
zavisnosti od izbora kulturnog modela, određuje se odnos pojedinca i grupe prema religiji prema politici.
Za razmatranje dinamike odnosa između religije, identiteta i politike, najveći značaj ima kulturni
identiteta, zasnovan na religijskoj pripadnosti i religijskim vrijednostima. Ovako uspostavljen kulturni
identitet ppotiče na takov političko djelovanje koje teži očuvanju vlastite kulturne i religijske posebnosti.
Političko djelovanje na odbrani vlastitog kulturnog identiteta, zasnovanog na religiji, teži ka očuvanju
vlastite posebnosti i unutar vlastite, šire religijske zajednice i u odnosima sa drugim religijskim
zajednicama. Ovakvu povezanost religije, identiteta i politike moguće je ilustrirati primjerima sa
međusobno različitih geografskih, političkih i kulturnih područja kao što su Balkan, Srednji Istok ili
Zapadna Azija. Ovi primjeri potvrđuju da je odbrana vlastitog kulturnog identiteta u odnosu na različite
grupe unutar vlastite religijske zajednice i u odnosu na druge religijske zajednice glavni cilj političkog
djelovanja koje je utemeljeno na religijskoj pripadnosti. Ovako zasnovano političko djelovanje ne uspijeva
da pređe granice niti nacionalnih, niti vjersko-dogmatskih razlika unutar vlastite religijske zajednice.
Pojačavanjem kulturnog identiteta i insistiranjem na razlikama u odnosu na druge religijske zajednice,
religijski zasnovano političko djelovanje pojačava i političke razlike u odnosima sa drugim religijskim
zajednicama. Takvo političko djelovanje otvara sukobe i unutar grupe istog kulturnog i religijskog
identiteta na pitanju pravilne, valjane ili društveno, nacionalno i državno korisne interpretacije religijskih
pravila, normi i sadržaja. Stoga je, u okviru kulturnog identiteta, zasnovanog na religiji, moguće ponovo
sistematizirati dva različita oblika ponašanja prema drugim kulturnim uticajima, koji takođe imaju
religijsko porijeklo. U prvom slučaju, prisustvo i samih simbola drugog kulturnog modela proglašava se
nepoželjnim i agresivnim nametanjem tuđih kulturnih i religijskih vrijednosti. Za pobornike takve
radikalne odbrane vlastitog kulturnog i religijskog identiteta, kulturna agresija prethodi svakom drugom
obliku agresije, uključujući i vojnu agresiju. Odbrana od kulturne agresije je prva linija odbrane
nacionalne sigurnosti. Dakle, odbrana od kulturne agresije je prvi cilj nacionalne i državne politike. U
drugom slučaju, drugačije se definira odnos prema različitim kulturnim uticajima. U ovom slučaju, odnos
između različitih kultura uspostavlja se kroz dijalog i poziv na prihvatanje za vlastitu zajednicu pozitivnih i
korisnih tekovina tuđe kulture. Ni u ovom slučjau, političko djelovanje zasnovano na religijskom i
kulturnom identitetu ne teži izgradnji zajedničkih ili univerzalnih kulturnih vrijednosti, nego poboljšanju i
korigirnaju prakse vlastite kulturne i religijske zajednice. U međunarodnim odnosa, insistiranje na
različitom sadržaju ljudskih prava i sloboda, u ovisnosti od kulturnog identiteta, nazvano je “kulturnim
relativizmom”. U svom govoru, na Međunarodnoj konferenciji o ljudskim pravima u Beču 1993. godine,
Warren Christopher, tadašnji američki državni sekretar optužio je Teheran i Peking da kroz “kulturni