Znakovi vremena 6 - Ibn Sina

Bosansko pitanje u evropskom kontekstu - Enver Halilović
Prvo što je potrebno kazati u vezi s naslovom izlaganja jeste odrediti njegov sadržajni okvir, jer i pojam
Evropa i pojam Bosna su višeznačenjski i veišeslojni. Svaki za sebe može se posmatrati sa više aspekata.
Ovi pojmovi kao i njihovi ontološki supstancijaliteti sami po sebi su veoma složeni. Moja namjera sad i
ovdje nije analiza njihove posebnične složenosti u svim njihovim sadržajima i značenjima. Radi se o
pokušaju postavljanja Bosanskog pitanja s obzirom na Evropu. Pojam Evropa upotrebljava se u veoma
različitiom smislu, nekada iz ideološko političkih nekada zbog nekih drugih razloga. Njemu se uz
geografsko pridaju i druga značenja kao što su: kršćanstvo, civilizacije, humanizam, specifično poimanje i
razumijevanje nauke s akcentom na antropocentrizam, evropocentrizam, tradicionalizam, kolonijalizam,
fašizam, genocid, liberalizam, imperijalizam itd. Sve do šezdesetih godina ovog stoljeća Evropa nije
postojala kao jedinstven politički fenomen i djelatan politički subjekt. On je bio podijeljen po više
različitih osnova. Poslije Drugog svjetskog rata započinje, uspostavljanjem Evropske ekonomske
zajednice, proces konstituisanja Evrope u smislu jedinstvenije, još ne jedinstvenog, političkog subjekta.
Taj proces nije dovršen ni do danas. Prema tome, ovdje smo svjesni te nejednoznačnosti pojma Evropa,
ali smatram da nas to ne onemogućuje u namjeri sagledavanja Bosanskog političkog pitnaja u
evropskeom geopolitičkom kontekstu, u najširem smislu pojma Evropa. Postojanje Bosanskog pitanja nije
sporno. Nažalost Svijetu i na nesreću Bosansku to pitanje postoji na najteži mogući način već evo osam
godina. Bosansko pitanje nije nastalo njenom krivicom, ona ga nije nametnula. Ono je nastalo činjenicom
raspada SFRJ, na jednoj strani i srpsko-hrvatskim sukobom, na jednoj strani. Srpski hegemonizam i
hrvatski separatizam unutar nekad postojeće SFRJ nisu mogli naći međusobno zadovoljavajuće rješenje.
Iako je hrvatski separatizam imao za svoj osnov politički humanizam, težnju za nacionalnom slobodom i
naconlanom državom, a srpski hegemonizam imao za svoj osnov antihumanizam, tiraniju oni su se
međusobno održavali i proizvodili. U suštini, i u jednom i u drugom slučaju radilo se o istom, radilo se o
težnju za uspstavljanjem nacionalnih država, u jednom slučaju nacionalne države Srba u drugom slučaju
nacionalne države Hrvata. Ono što su htjeli Srbi da naprave na prostorima bivše Jugoslavije na kojima su
živjeli Srbi kao konstitutivni narod bivših Jugoslovenskih republika to su htjeli da naprave i Hrvati gdje su
oni bili konstitutivni narod u bivšim Jugoslovenskim republikama. Srbi su bili konstitutivni narod u bivšoj
SR Srbiji, SR Hrvatskoj i SR BiH. Hrvati su bili konstitutivni narod u SR Hrvatskoj i u SR BiH. SRFJ kao
višenacionalna zajednica i država nije bilo po mjeri niti Srba niti Hrvata. Činjenica je da je SFRJ bila više po
mjeri Srba nego Hrvata, da je bila više Srpska nego Hrvata, da je bila više Srpska nego Hrvatska tvorevina i
stvarnost, ali ni jedna ni druga strana nisu bile zadovoljne dotadašnjim i tadašnjim njenim postojanjem,
te su i jedni i drugi bili protiv nje ali na različite načine. S tadašnjom Jugoslavijom nisu bili zadovoljni a
neku novu, bolju, adekvatniju nisu mogli koncipirati, jer su im koncepti bili isti i međusobno nepomirljivi.
I jedni i drugi htjeli su ostvariti isto, nacionalne države na istom prostoru. Njihov sukob je bio neizbježan i
neminovan. Srpski politički lideri tada u sasvim objelodanili svoj politički stav u zahtejvu “Svi Srbi u jednu
državu”. Iz istih rapolitičkih razloga iz kojih su stupili u međusobni rat Srbi i Hrvati Bosnu su napale i Srbija
i Hrvatska. Težnja stvaranja nacionalne države Srba i nacionalne države Hrvaata nije mogla da se ostvari
bez agresije Srbije i Hrvatske na Bosnu i Hercegovinu. Bosna i Hercegovina nije mogla izbjeći rat. Početak