Znakovi vremena 6 - Ibn Sina

Pojedinac u aktivnom odnosu neidentifikacije sa politikom - Seka Brkljača
Opšti uslovi opstanka stanovništva na okupiranoj teritoriji Bosne i Hercegovine u drugom svjetskom ratu,
u cjelini, nisu se bitno razlikovali od onih u ostalim okupiranim zemljama Evrope, ali su u ograničavanjima
nacionalnih, vjerskih, političkih i drugih ljudskih sloboda, zločinima i genocidu bili mnogo bliži uslovima u
kojima je živjelo stanovništvo istočnoevropskih okupiranih zemalja. Kao rezultat okupatorske politike
razjedinjavanja i instrument planova da se neriješeno i zaoštreno nacionalno pitanje u Kraljevini
Jugoslaviji iskoristi kao pogodna podloga za međusobne konflikte i istrebljenje njenog stanovništva,
tretman pojedinih naroda, narodnosti i njihovih pojedinih kategorija stanovništva bio je vrlo diferenciran,
čak i u okviru određenih okupacionih područja i određenih perioda okupacije. Ono što bi moglo da se
navede kao zajednički imenitelj za sve krajeve i za čitav tok okupacije jest opšte pogoršanje uslova života,
nepostojanje lične sigurnosti i činjenica da su se sa trajanjem okupacije ti uslovi još više pogoršavali.
Neka od povremenih poboljšanja bila su diktirana potrebama okupacionih posada, potrebama ratne
privrede okupacionih sila ili potrebama vojno političkog trenutka. Erozija tolerancije i tradicije vjerskog
trijalizma bosanskohercegovačkog društva, započeta tek od 19. stoljeća zloupotrebom vjerskih razlika,
koje u biti nemaju neke osobite veze sa samom monoteističkom religijom kojoj pripadaju svi vjerujući
Bosanci, u svom ishodištu bila je vanjska i unutrašnja krvava izdaja i tradicije i ljudstva. Vjerski razdor je
mogao u određenim socijalno istorijskim uslovima , i poslužiti i kao indikator nacionalnog identiteta.
Pored neposrednih socijalnih i ekonomskih motiva ( pljačka, bogaćenje, odmazda i td. ) postojale su i, već
od ranije duboke i snažne vjersko ideološke zasade nacionalističkog zastranjivanja i isključivosti, čemu je
bio potreban samo jedan moćni podsticaj sa strane i zaštita velikih osvajača. Razlika mala, sićušne vrsti -
Ivo se križa, Jovo se krsti ( pjesmica iz osnovne škole za Kraljevine Jugoslavije ) napuhat će se i pretvorit
1941. godine u šovinistički delirijum i genocid. Ustaška politika računa da će istrebljenjem Jevreja i Roma,
te tripartitnim rješenjem ( pobiti, pokrstiti, deportovati ) za Srbe, a “kroatizacijom” Muslimana, razbiti
nacionalno-vjersku šarolikost Bosne i Hercegovine i stvarno “etnički čisto” sanksionisati njeno
priključenje u Nezavisnu Državu Hrvatsku. Način provedbe takve nacionalne i političke usmjerenosti
mogao je biti, i bio je nažalost samo zločin. Namjere ustaške politike otkriva fratar Božidar Brale na
jednoj konferenciji u Zenici marta 1942. godine riječima :” Mi puškom i nožem u ruci biološki
istrebljujemo Srbe, a uspjeli smo našom mudrom politikom da Srbi istrijebe Muslimane. Ostatak
Muslimana mi ćemo sami likvidirati.” Ali, takva politika nosila je već u svojoj osnovi nesavladive
protivrječnosti i nije mogla garantirati veći uspjeh. Ovakva razmišljanja i pasivno isčekivanje koje je iz
njega proizilazilo “ ja nisam nikom ništa učinio, ja nisam nizašta kriv, ja sam lojalan “ izvelo je već od prvih
dana okupacije na klanicu hiljade pravoslavnog i jevrejskog stanovništva, a poslije i muslimanskog, koje
se inače, moglo i sklanjati, bježati ili odupirati. Različitu skalu raspoloženja kod pojedinih nacionalnih
kategorija stanovništva prema samom činu okupacije i stvaranju Nezavisne Države Hrvatske, koja je
uveliko bila uslovljena položajem i tretmanom pojedinih naroda u Kraljevini Jugoslaviji, pokušali su
okupatori i ustaše da iskoriste i zaoštre do krajnje mjere. Putem masovnih zborova, radija i štampe,
obilato se služeći obmanama i pritiscima, ili davanjem raznih obećanja, nudili primamljive funkcije u
novoj vlasti, stavljali u izgled razna materijalna i statusna poboljšanja, poveli su široku psihološku i
propagandnu akciju s ciljem da se hrvatsko i muslimansko stanovništvo distancira od srpskog i jevrejskog
stanovništva. Ustaški funkcioneri obilazili su pojedine oblasti, srezove i opštine, gdje su i neposredno