Znakovi vremena 6 - Ibn Sina

Azerbejdžanac, Belučistanac ili Kurd, nikada ne predstavlja prepreku činjenici da se jeste Iranac. To je
dakle činjenica na koju analitičari nacije i nacionalnosti nisu obratili pažnju. Oni tako postojanje
različitosti u jeziku ili religiji smatraju dovoljnim razlogom za postojanje nacionalnog problema. Jedna od
najbitnijij i temeljnih tačaka u izučavanju nacionalnog pitanja u Iranu i sličnim zemljama jeste uočavanje
sličnosti i zajedničkih korijena kod različitih grupa, kako što su to u Iranu Bahtijari, Kaškai, Baluči,
Turmeni, Azeri i dr. Povijesne i socijalne činjenice u Iranu ukazuju daj e pripadnost određenoj religiji u
Iranu uvijek bila ispred bivanja Perzijance, Kurdom ili Balučom. S obzirom na ovu povijesnu činjenicu ne
mogu se prihvatiti teorije analitičara koji smatraju da različite religijske i jezičke skupine posjeduju
nacionalne specifičnosti, pošto je društveno-ekonomska organiziranost teorije bila većim razlogom
oslanjanja ljudi jednih na druge, nego li je to bila zajedničk religija ili jezik. S druge strane, mnogi
analitičari nacionalnog pitanja na Srednjem istoku i u Trećem svijetu drže, pak, plemensku ili regionalnu
grupisanost kulturnom i političkom autonomijom i zatvorenošću prema svijetu izvan vlastite regije.
Međutim, činjenica je da su ovo ustvari grupe koje nisu zatvorene u granice vlastite međusobne sličnosti
ili regionalne pripadnosti i koje nisu sklone da se dijele na tim osnovama. Povijest i aktuelni trenutak
Irana ne ukazuju na stalno prisustvo neprijateljstva između vlade i naroda tako da se ne može govoriti o
ovakvim konfrontacijama. Vladari Irana od vremena prihvatanja islama nikada nisu prekidali svoje bliske
odnose sa različitim narodima nego su, dapače, mnogi od njih svoju vlast temeljili na tim vezama. Poznati
iranista Barfield piše da od početka širenja islama možemo primijetiti da vođe plemena koja su živjela u
sklopu velike Perzijeske imperije postaju osvajači te iste impreije. Najpoznatiji među njima su dakako
Seldžuci, Gaznevije, Mongoli, Osmanlije, Safavidi, Kadžari itd. Ova plemena su ne samo preuzela vlast u
novoformiraanom islamskom društvu, nego su kao vladari čak i formirali nova plemena. Vladari su u cilju
stvaranja vojnog i političkog balansa stvarali velike saveze plemena ili naroda na nivou konfederacija.
Dobar primjera za to je stvaranje saveza Šahsenava u Azerbejdžanu ili saveza HAMSE na jugu Irana.
Iranska plemena i savezi su imala tri politička, ekonomska i vojna vida djelovanja u odnosu na vladara,
čime su jačali vlastitu vojnu, ekonomsku i političku poziciju, o čemu sada ne bih duže govorio. Ovakvi
odnosi između vladara i plemenskih saveza nastavili su se do dolaska Pahlevija na vlast. Uzevši u obzir te
odnose, onda nije moguće prihvatiti definicije i kriterije analitičara nacije i nacionalnog i može se
kontatirati da problem nacije u iranu nije postsojao mada su od najstarijih vremana u iraanskom društvu
postojale jezičke i religijske različitosti. Do sredine 20. stoljeća nije bilo ni traga o političkim tendencijama
religijskih i jezičkih manjina u Iranu. Tek 1940. godine počinje se primjećivati politiziranje jezičkih razlika u
Iranu i iranskom Kurdistanu. Krajem II svjetskog rata Demokratska partija Kurdistana, formirana u ove
dvije pokrajine, poččinje proklamirati ideju o demokratskoj republici Azerbejdžanu i Kurdistanu, koje bi
bile autonomne u odnosu na centralnu vladu. Pojava ove krize i političkog nemira u Kurdistanu, a jednim
dijelom i u Belučistanu, u vrijeme pobjede islamske revolucije, inicirali su analitičre nacije da se upuste u
pitanje nacionalnog problema u Iranu i da u svojim radovima Iran označe kao zemlju sa neriješenim
nacionalnim pitanjem. Po mom mišljenju politiziranje jezičkog i religijskog pitanja u Iranu javilo se pod
uticajem tri promjenjiva faktora: pojava moderne vlasti sredinom prve polovice 20. stoljeća pa nadalje,
konkurentnost političke elite i nove moderne vlasti glede preuzimanja moći i uticaja, te utjecaj stranog
faktora. Dolaskom Reza Hana na vlast u Iranu dolazi do centralizacije vlastti, te on pod utjecajem procesa
izgradnje vlada i naroda u Evropi, nastoji uništiti moć i autoritet regionalnih vladara i nastoji političku,
ekonomsku i vojnu moć staviti u službu svoje moderne vlade i birokratije. To je uzročilo da se do tada
dobri odnosi između provincijskih vladara i vladara Irana pretvore u neprijateljske. Jedan od rezultata