Znakovi vremena 6 - Ibn Sina

veže za povijest religije. Uostalom, gotovo sva područja društvenog života su direktnije ili indirektnije
povezani s religijom u smislu da se religija, kako je to pokazao Maks Weber u svojim studijama, javlja
kaoosnovica socijalne stabilnosti i kako inspiracija i izvor dinamičkih ddruštvenih promjena. Također,
religija se može shvatiti i kao “...socijalno definiran način interpetiranja i razumijevanja društvene zbilje i
ljudske egzistencije da bi se učinilo razumljivima.” Na evropskom tlu tri velike monoteističke religije može
se reći da su manje ili više bile u permanentnoj interakciji. Suseti i sučeljavanja ovih religija u znatnoj
mjeri uticali su na društvene promjene koje su se ogledale u smjenjivanju mirnih i konfliktnih situacija.
Najnovija sociološka istraživanja o mjestu i ulozi religije u evropskim društvima čini se da rezultiraju
protivrječnim rezultatima. Dok neki istraživači govore o slabljenju uticaja religije na svakonevni život,
drugi o jašanju tog uticaja u trnsformatorskim formama, treći o usporavanju procesa sekularizacije,
četvrti o religijkoj renesansi u Evropi kao posljedici raganja i vraćanja onim društvenim vrijednostima koji
Asu u procesu modernizacije i industijalizacije bile potisnute na marginu društvenih tokova (npr. brak,
porodica), dotle se ne može ignorirati činjenica da su najnoviji sukobi na jugoistoku Evrope, sukobi na
području ex- Jugoslavije, jednim dijelom bili inspirirani religijskim činiocem. Srpska pravoslavna crkva je
npr. podržavala intelektualne krugove koji su najčešće bili vezani za režim u njihovim
etnonacionalističkim stavovima, “aktivirajući” i naglašavajući predrasude iz istorije o Bošnjacima kao
izdajicamapradjedovske vjere i istorijskim neprijateljima srpskog naroda, potpomažući da takve
predrasude prerastu u akciju etničkog čišćenja odnosno genocida nad Bošnjacima. S druge strane,
publikovane su knjige poznatih ličnosti Zapadne Evrope koje govore da stare predrasude o nekim malim
evropskim narodima kao barbarskim teško blijede i da njihovo ponovno naglašavanje uveliko može
negativno uticati na budućnost malih naroda u smislu pokušaja približavanja i uključivanja u evropske
integracije, dakle, uu zajednicu evropskih naroda. Tako npr. jedan britanski general Bošnjacima pripisuje
sljedeće kvlifikative: muslimanska strana, BiH geografski dio Evrope, a kulturološki bliža Srednjem Istoku,
divljaci, neće biti Evropljani ni za 500 godina, nekako primitivni i divlji, muslimanski političari manipulanti
i lažovi i slično. Čini se dakle da u ovim svim potcrtavanjima islamske religije komponente identiteta
Bošnjaka može se prepoznati tendencija označavanja islama kao religije iz koje izviru religijske, etičke i
društvene vrijednosti dobrim dijelom inkopatibilne sa dominantnim društvenim vrijednostima u Evropi.
Na toj osnovi ponekad se javljaju pogrešni zaključci opterećeni generalizacijama: antidemokratska
autoritarna društva, baštinici azijatskih despotija, nasilje kao osnovica društvenih odnosa,
ekspanzionizam inspiriran tzv. islamskim fundamentalizmom, terorizam i slično. Pri svemu tome, krizne
situacije u novije vrijeme u Evropi, agesija i ratovi na tlu ex-Jugoslavije, a propos religije njenog uticaja i i
funkcije, govori nam o činjenici da se Evropa susreće sa specifičnim iskustvima. Pored filozofske i
kompenzacione funkcije sve više do izražaja dolazi integrativna i društveno-politička funkcija religije. Ta
specifična iskustv čini se da su produkt kriznih situacija, društvenih konflikata širih razmjera, kao što su
ratovi, razaranja, genocid itd. Sve ove pojave dovode do porasta značaja religijskog fenomena naročito u
multireligijskim i multikuluralnim zajednicama, kakva je bila ex-Jugoslavija. U sociološkoj teoriji prisutan
je pokušaj objašnjavanja povečanog značenjareligije u specifičnim uslovima. Tako u simboličkoj
interakcionističkoj perspektivi krizne situacije i ratovi potenciraju značenje religije odnosno religijske
grupe kao referentne grupe. Naglašava se moćan uticaj religioznih simbola (npr. polumjeseca i zvijezde,
krsta, Davidove zvijezde) na čovjekova osjećanja i emocije. Religiozni simboli mogu snažiti osjećanje
pripadnosti i bliskosti pojedinaca sa članovima religijske grupe. Na taj način religiozna grupa kao
referentna grupa pomaže pojedincima u njihovom samoodređenju i traganju za vlastitim identitetom.