Znakovi vremena 6 - Ibn Sina

Stoga se simboličko-interakcionističkoj perspektivi religija između ostalog tretira kao pojava koja ima
pojačani uticaj na pojedinca pomažući mu u formiranju i razvijanju socijalnog identiteta, tako da je on
kao pripadnik religijske grupe u mogućnosti davati peciznije odgovore koji se odnose na bitne činjenice
njegove ljudske egzistencije. Malim narodima u traganju za vlastitim identitetom snažan religijski
identitet može poslužiti kao referentna tačka koja može odlučujuće uticati na procese identifikacije,
političke procese, procese interakcija između etničkih grupa, spolova itd. Ako se prihvati konstatacija da
religijski fenomen kroz funkcioniranje religijske grupe kao referentne grupe ima povećano značenje za
njene članove u gotovo svim područjima društvenog života, postaqvlja se pitanje do kojeg stupnja
procesi identifikacije koji se odvijaju u grupi imaju značenje jačanja solidarnosti i integriteta grupe, a da
se ne dovede u pitanje mogućnost i sposobnost takve grupe da komunicira s drugim grupama u
okruženju. Postavlja se dakle pitanje stupnja otvorenosti odnosno zatvorenosti takve grupe u odnosu na
okruženje. U svakom slučaju mali narodi u evropskom okruženju u komunikaciji nužno su upućeni na
saobraćanje s drugim i drugačijim narodima. Religijska dimenzija je područje društvenog života koje se
može javiti kao široki prostor interreligijskog dijaloga koji može voditi ka dubokim međusobnim
prožimanjima, s jedne strane, ili kao područje koje snaži osjećaj autarhičnosti, izoliranosti, kroz jačanje
starih i formiranje novihh društvenih predrasuda kao realne podloge za izbijanje novih nesporazuma i
mogućih konflikata u budućnosti. Kakva je, dakle, budućnost malih evropskih naroda u multi religijskoj i
multikulturalnoj Evropi na kraju XX i početku XXI vijeka? Yajedno s još nekim teoretičarima podržavamo
tezu da je danas jedno od ključnih pitanja multikulturalne i multikonfesionalne Evrope kako shvaćati
islam, religijske vrijednosti islama kompatibilan sa evropskim sistemom vrijednosti? Da li u tom smislu
Bošnjaci kao mali naarod pripadaju Evropi ili ih shodno raširenoj predrasudi treba “privesti” Evropi? Ako
ostanemo pri tvrdnji da je u kriznim situacujama religija jedan od ključnih elemenata identiteta, kroz koju
se u ovom slučaju Bošnjaci prepoznaju povijesno i aktualno i koja će u pretpostavljenom uključivnju u
evropske integracije igrati aktivnu ulogu u očuvanju i snaženju identiteta, na pitanje hoće li Evropa svoje
muslimane izgleda da bi jedan od mogućih odgovora mogao biti: Evropa će integrirati muslimane,
muslianske narode, sukladno vlastitim strateškim i geopolitičkim interesima (stabiliziranje religije). Pri
tome ostaje pitanjeda li će muslimanski narodi “utopiti” u Evropu bez prepoznatljivog identiteta, sa svim
konsekvencama koje proizlaze iz takvog mogućeg stanja, ili će postati članom zajednice evropskih naroda
sačuvavši povijesne (islamske ) korijene i vrijednosti islamske kulture i civilizacije. Stoga je nužno kroz
multireligijski i multikukturalni dijalog pokazati mogućnosti integriranja kroz različitosti uz pokušaj
slabljenja i poništavanja predrasuda koje kao podloge za evropske etnonacionalizme imaju poguban
uticaj na budućnost malih pogotovu muslimanskih naroda. Druga alternativa je za opstojnost Bošnjaka
kao naroda izgledniji ukoliko bude sadržavala i komponentu poitike i političkog činioca koji bi Bošnjake
bez manipuliranja njihovim religijskim identitetom “ usmjeravali” prema Evropi lišenoj predrasuda i
jednovremeno ostavili otvorenim mogućnost za inspiriranje kulturološkim vrijednostima civilizacije za
koju su povijesno vezani. To bi moglo rezultirati ravnotežom: uključivanje u Evropu, evropske
integracijske procese, kroz prepoznatljivi identitet malog naroda, čija religijska dimenzija igra značajnu
ulogu, koji na prostoru dodira i prožimanja dvaju civilizacija otvara mogućnost uzajamnog obogaćivanja,
a ne nužnog sukobljavanja. Snažniji uticaj religijskog fenomena na ukupan društveni život malih naroda u
tom smislu treba shvatiti kao sastavni element trenda religijske renesanse u Evropi kada se uslijed
dominacije procesa modernizacije i vladavine duha tehnoekonomskog racionaliteta pod kritičku lupu
stavljaju mnogi elementi sistema dominantnih društvenih vrijednosti, vrši njihovo preispitivanje, uz