lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

İLBER ORTAY LI
merkezi umumi diktatöryası var. Yani sözü geçen üç, hatta
beş kişi mevcuttur.
Peki Atatürk İttihatçı değil miydi
Bütün genç subaylar gibi Atatürk de İttihatçı idi. Ama
İttihat'tan çok erken bir zamanda soğumuş, bu ideolojiyi
bırakmış ve dahası bir süre sonra buna cephe dahi almıştır.
Enver Paşa'yla birbirlerini pek sevmedikleri söylenir, bu
doğru mudur
Daha ziyade Enver Paşa'nın onu pek sevdiği söylenemez,
kendisi Mustafa Kemal'den pek hazzetmiyor. Onu konumu
itibariyle muhteris, gayri memnun biri olarak görüyor. Mustafa
Kemal açısından ise Enver Paşa sevilip sevilmemenin de
ötesinde tehlikeli birisi olarak görülüyor. Atatürk, Enver'i bir
tehlike olarak görüyordu. Bu ikisi tamamen farklı şeyler ...
Mustafa Kemal'e gelince, kendisi şartlar dolayısıyla diktatördür.
Ama teorisinde diktatörlük yoktur. Nitekim iki
kere çok partili düzene geçmeyi denedi. Tabii bu partiler
kendisinin istediği partilerdi. Şunu da açıkça ifade edeyim:
Atatürk' ün istediği çok partili süreç 1950-60 arasında oldu.
Bu dönem, aşırı solun pek bulunmadığı ve aşırı sağın yasak
olduğu belirli çizgiler çerçevesinde şekillenen partilerin
olduğu birçok parti dönemidir. Ama zamanla bunun bile
mümkün olamayacağı anlaşıldı. Çünkü birinci denemede
İttihatçılar hakim oldu. Terakkiperver Fırka'da mürteci
denen tayfa meclise girdi. İkincisinde hakim olan taraf ise
asıl solculardı. Ama Serbest Fırka denemesinde solculardan
çok gene öbür grubun sesi çıktı. Neticede partiyi kurmakla
98