lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

YA KIN TA Rİ HİN GERÇEKLERİ
dim Bey'dir (Vedat Nedim Töre) . Kendisinin ceberrut ama
aynı zamanda da pederşahi bir devlet modeli var. Zaten
kültür oraya oturuyor. Kademe kademe vatandaşı, kanun ve
nizamı farklı olmakla birlikte bütün kıta bu şekildedir. Sizin
demokrasi dediğiniz şey Anglosakson'dur. Zıten böyle bir
gelenekten geldiği için de Avrupa'da bazen tıkınıyor. Aslında
kendisi demokratik uygulamalar getirmeyi plmlarken, diğer
tarafta başka zümreler için baskıcı bir ortanı yaratıyor. Bu hususların
üzerinde durmak gerekir. Efendim, "Türk milletinin
okuma yazması yoktu" diyorlar. Doğrudur, Cumhuriyet'in
ilk yıllarında halkın % 85'i okuma yazma bilmiyordu. Hatta
bu oran belki daha da fazladır. Zaten imparatcrluğun sonuııdaki
bir gözlem, İttihatçıların Bulgarlara hayran oluşudur.
Neden? Çünkü 1830'larda Aprilov ortaya ;ıktı. Kendini
Helen zannediyordu. Keza okula giden bi:tün Bulgarlar
kendilerini Helen zannederler, halbuki Bulgarlıkları başka
özelliklerindedir. Onlar da bunun ne olduğunu bilmezler.
Çünkü en başta gittikleri okul bir Rum okuludur. Bulgarlar,
Bulgar bilincini okulda edindi. Hakikaten Bulgar cemiyeti
bu basit okullarla kalkındı da denilebilir. Bu okullarda hızlı
okuma öğretiliyordu (Britanya işçi çocuklarına uygulanan
Bell-Lancaster metodu). Üzerinde özellikle durulması gereken
bir diğer husus da hayata kadınların da dahil olmasıdır.
Balkanlarda muallime hanımların hayata girmesi çok önemlidir.
Bizde Bulgaristan' a karşı bir hayranlık söz konusuydu.
Bulgaristan'da bir kongre olmuştu ve Yalçın Küçük bu konu
üzerinde durarak "Köy Enstitüleri'nin modeli Bulgar Çiftçi
Hareketi'dir" demişti, doğrudur. Çok uzak bir model olduğu
söylenemez. Nedense bizde Bulgar eğitim modeline böyle
103