lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

İLBER ORTAYLI
kaybetti. Bu yüzden Krijaniç Rusya'dan umut bekliyor. Ama
birtakım kilise papazı, zenginleşen köylüler başka bir dünyadaydı.
Osmanlı ile iyi geçinen ve Fener'le kavga edenler
var. Fener' in yüzünden etnik milliyetçiliği kuvvetlenen var.
Çetecilik Balkan tarihinin temel kurumudur. Komita siyasi
partinin zayıf olduğu dünyada siyasi örgütlenme biçimidir.
Merhum Tarık Zafer Tunaya haklı olarak işaret etmiştir;
"İctihacTerakki'nin kozası ve örgüt modelini Paris, Londra,
Brüksel'de değil; Balkan komitalarında arayınız" diye ... Komitacılık
temeli bağımsızlıktan sonra, hürriyet ve demokrasi
değil; kavga, kin ve diktatörlük gelirdi. Skupçina'da Hırvat
milletvekili tabancı ile vuruldu. Sırbistan gizli polisi Hırvat
ve Slovenlere güvenmediğinden gizli polis içinde başka bir
gizli polis (Karael) kuruyor, buraya sırf Sırp kökenli memur
alıyordu .
Hem halkın gelişmesini hem de diktatörlüğü besleyen;
hem milliyetçiliği, hem de dış dünyaya yamanmayı kolaylaştıran
iki kurum vardır: Eğitim ve basın. Prenslik ve krallık
idaresi Bulgarların eğitimine Rusya Çarlığı ve Osmanlı'ya
göre; çok daha fazla para ayırıyordu. Gazete bir haber organı
olmaktan çok, tıpkı bizdeki gibi hatta daha fazla olarak,
tarih, coğrafya, edebiyat ve ilimleri öğreten bir organdı. Gazete
güvenilen bir organdı ve gazeteciyle öğretmen; Bulgar,
Sırp, Yunanlı, Romen toplumlarında Delphoi kahini gibi
etkiliydiler. Diktatör rejimler de doğrusu bu iki organdan
iyi istifade ettiler. Politikaya giren veya çekilen öğretmen
ve Profesör Balkan toplumlarının tipik adamıdır ve bu iki
zümrenin slogan ve yorumları kadar mudhike (grotesk olay)
de az bulunur.
24