lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

YAKlN TA Rİ HİN Gl:llt,T l\ l l ili
racak en nadide parçalarının Topkapı'da buluıııııası ıla lıo
bir keyfiyettir. Rahmetli Sevgi Gönül dış dünyada l:1.1ıik
çinilerini toplamakta Katar şeyhi ile yarışırdı. Şeyh bir kcrcsinde
onu çok üzdü. İznik' in patlıcan renkli çinilerini satın
almıştı. Yalnız doğulu bir senyörün centilmenliğini gösterdi,
müzesinin çini eserler katalogunu Sevgi Gönül'e ithaf etti.
İslam eserleri ne durumda?
Bunların dışında St. Petersburg'daki Hermitage' ın, batı
Avrupa'nın en nadide parçalarını topladığını biliyoruz. Kuşkusuz
kötü örnekler de var. Antalya Perge kazılarından çıkan
Yo rgun Herkül heykelinin üst kısmı parçalanmıştır. Alt
parçayı Metropolitan'ın özel koleksiyonundan sevgili Özgen
Acar buldu ve kıyameti kopardı; uzun münakaşalardan sonra
bu parçanın bizdeki alt tarafı tamamlandığı tespit edildi ve
şimdi o da geri geldi.
Parçalanarak dağıtılan bütün eserler Yo rgun Herkül'i.in
şansına sahip değil. İran ve İslam eserlerinin ünlü tanıtıcısı
Süren Melikyan'ın tabiriyle "İslam sanatı en nadide örnekleri
parçalanarak yağmalanan bir bütündür." Bugün en büyük
müzelerden en önemsiz taşra müzelerine, hatta bilinmedik
küçük koleksiyonculara kadar her yerde bir bütünün parçaları
görülür.
Son yıllarda Atina Benaki Müzesi'nin 18. yüzyıl Edirne'sine
ait bir mihrabın parçalarını dünyanın dört bir yanından
toplayarak yeniden monte etmesi istisnai başarıdır. Bu özgün
olayda Rahmi Koç' a hak veririm, mihrabın Benaki'de
teşhiri ve kalması isabetlidir. Yukarıda verdiğim örnekte de
Katar müzesi kendine yakın bir uygarlığın çinilerinin çok
237