lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

YA KI N TA Rİ H İN GERÇEKLERİ
ile geçinen, mevsim-i şitada büyük yakacak sıkıntıları yaşayan
ve bu işin mesuliyetinin İstanbul kadısına, hatta ondan
da ziyade sadrazama ait olduğu yerdir. Öyle bir durum ki
sadrazam ekmekçi, fırıncı tefrişi yapar, şiddetle narh konur.
Aslında böyle bir şehirde insanlar daha sert, daha cimridir.
Daha zor koşullarda yaşarlar ama öbür tarafıyla da buranın
bir payitaht olduğu gerçeği yatmaktadır. Kendine has bir dili,
nezaketi ve zarafeti vardır. Ben bunu l 950'lerde gördüm.
Zaten bilindiği üzere 1950'ler Türkiye'nin zenginleşmeye
başladığı bir dönemdir. Daha evvel de Tanzimat döneminde
bu bahsettiğim sıkıntılar ortadan kallunıştı. Ekmek ve et
dışında narh kaldırılmıştı mesela. O zaman demek ki artık
birtakım sebze meyve bulunabilmekle birlikte kolay da nakledilebiliyordu.
Hele Sultan Abdülhamit devrinde rahatlık
başladı; çünkü Anadolu Demiryolları yapıldı. O dönemde
şehre Rumeli' nin ve Anadolu' nun buğdayı, zenginlikleri, eci,
meyvesi ve sebzesi aktı. Bunun da etkisiyle dönem bir ucuzluk,
bolluk devriydi. Bilhassa Fatih'te, şimdi içinde bulunduğumuz
Vefa semtinde, insanlar yiyecek ve giyecek sıkıntısı
çekmezdi. Onun için orta ve alt-orta sınıf ahalisi Hamidiye
devrinin İstanbulu'nu bolluk ve adalet devri olarak hatırlar.
Bunun böyle olduğunu unutmamak gerekir. Mühim olan
yaşamdır, yani kitle doyuyor muydu? İstanbul her zaman için
sübvansiyonu olduğu kadar sıkıntısı da olan bir şehirdir. Fakat
şehir maalesef 1960'tan sonra süratle bozulmaya başladı.
Bugün bu büyük göçün, büyük bozulmanın başlamasından
aşağı yukarı yarım asır geçti ve bu daha ne kadar devam
eder bilmiyorum. Biraz daha devam ettiği takdirde şehir
çamamıyla ölecektir ve bu ölüm tamamen şekil ve bünye
215