lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

İ LBER ORTAYLI
olduğu seçkin sınıfın bir ideolojisidir (Avusturya'da; Kaiserreichs-nationalismus).
Osmanlı İmparatorluğu' ndaki hakların milliyetçiliği ve bu
emperyal ideoloji iki zıt akımdı, mesela Yunan ayaklanması
sırasında Hellenlerin milliyetçiliği ile Hellen unsurun elinde
ve yönetiminde olan Fener patrikhanesi arasındaki zıtlık,
hatta gerilim bunun örneğidir. Milliyetçilik Hellen-Türk
çatışmasını Osmanlı elit çevrelerine kadar sürükleyemedi,
ama Hellen elitiyle Yunan adaları ve anakarası arasındaki
gerilim başlar.
Alexandre Sfıni 17. asırdan 19. asra kadar Fener Patrikhanesi
tarihinin bir özelliğinden; bu efendilerin Türklere
ehven-i şer diye baktıklarından bahseder. Yunan dilini, klasik
Yunancayı ve Batı dillerinden bir ikisini bilen bu efendiler;
Türk dilini de bilirler, öğrenirlerdi ve bir yerde Osmanlılık
kimlik ve duygusunu taşıyan seçkin grubu oluştururlardı.
Fenerli beylerin bu Osmanlılık duygusunun müteaddid örneklerini
verebiliriz. Mesela Londra sefirimiz Kostaki Musurus
Paşa Yunan milliyetçilerinin başlıca hedefiydi. Atina'daki
orta elçiliği sırasında Yunanlıların suikastına uğradı ve sol
kolu sakat kaldı. Ama kuşkusuz bunlar arasında İpsilami>ler
gibi Yunan milliyetçiliğine meyledenler de vardı. Fenerliler
jeneolojik nitelikleri itibariyle ilginçtir ki; ciddi tetkiklere
ve toplu bir eser yazımına konu olmamıştır. Oysa Osmanlı
tarihçiliğinde bunlar kadar yerli ve yabancı kalemde sözü
edilen grup az bulunur. Ahmed Vefik Paşa ki, aslen Hellenize
olmuş eski bir Bulgar ailenin ihtida etmesiyle onların torunu
olarak tarih sahnesine çıkmış bir dahimizdir; Yunan diline
(eski ve yenisine) vukufuyla tanınır ve daha da çok bilinen
28