lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

İ LBER ORTAY LI
sebebi Atatürk'ün kafasında gençliğinde öyle öğrendiği bir
Avrupa'nın varlığının olmasıdır. Kendisinin bu idealinden
vazgeçmemiş olduğunu göstermesi açısından bu oldukça
önemli bir husustur. Fikr-i sabiti de budur. Bir de bazı
şeyleri Atatürk'ün etrafındakiler yazmıyor. Rahmetli Uluğ
İğdemir'den, Reşat Kaynar'dan ve Afet Hanım'dan duydum.
Hatta Reşat Bey' e özellikle bunu nerede duyduğunu sordum.
Park Otel'de duyduğunu söyledi. Olabilir, çünkü kendisi
otel lobilerini çok sever ve takip ederdi. Keza Afet Hanım'la
Uluğ Bey de etrafında ... Tevfik Bıyıklıoğlu kendisine "Fransız
ordusu mu, Alman ordusu mu?" diye sorduğunda "Fransız
ordusu" cevabını vermiş. Niçin? Çünkü "Ben, Kayzer manevraları
sırasında ferikin, korgeneralin, livayı yani tuğgenerali
kamçıyla dövdüğünü gördüm. Halbuki Picardie Manevraları
sırasında General Foch, 'Ca va mon ami?' diyerek teğmenin
sırtını okşadı. Bu tip orduyu seviyorum." demiş. Peki, Fransız
ordusu tam olarak böyle miydi? Değildi, kendisinin görmüş
olduğu ordu bu şekildeydi. Mesela Sofya'da kafenin birinden
müşterilerden birini kıyafetleri bakımsız diye kovuyorlar.
Adam yerinden kalkmıyor ve "Bulgaristan'ı bu köylü besliyor,
paramı da verdikten sonra hizmet edersin" diyor ve kalıyor.
Bu tarz şeyleri seviyordu. Bu bir vatandaşlık kültürüdür. Bir
adam böyle şeyleri sevince pek öyle diktatörlük düşüncesiyle,
"Bunlar sopayla adam olur" düşüncesiyle hareket etmez.
Ama sonunda öyle bir rejim kuruluyor ki bunun adı otoriter
rejimdir, totaliter değildir. Sonra dikkat etmek gerekir ki
komünist diye içeri giren adam, daha sonra o rejimde genel
müdür oluyor. Kominternin dosyaları arasında Türkiye'den
tek layihası olan Komünist Parti Genel Sekreteri Vedat Ne-
102