lber Ortaylı - Yakın Tarihin Gerçekleri

İLBER ORTAY LI
Bunların kalkmasıyla Osmanlı'nın kurumsal yapısının dağıldığı
söylenemez. Evet, saltanat ve hilafetle birlikte devletin
iktidar yapısında bir değişiklik oldu. Ancak devlet kurumlarının
pek çoğu varlığını sürdürdü. Hilafet kurumu zaten
20. yüzyılla birlikte işlevini ve etkisini yitirmiş bir kurum
olduğu için kaldırılması Cumhuriyet'in iç ve dış politikasını
önemli bir şekilde etkilemedi. Kısa sürede Türkiye bir
yurttaş toplumu olmayı becerdi. Bunda Osmanlı'da yaşanan
gelişmelerin önemli bir payı var. Siyasi partiler, seçimli parlamento
gibi siyasi ve idari kurumlar Osmanlı'da da vardı.
Çok tatmin edici olmasa da Osmanlı'dan devralınan siyasi
ve idari yapı belli bir gelişmişlik düzeyi yakaladı. Bugün
Türkiye'nin sanayisinde ve idari yapısında sakatlıklar varsa
bunun da köklerini Osmanlı'da aramak gerekir. Benim Türk
aydınına sürekli söylediğim bir şey var; Osmanlı mirasını
reddetmek ya da benimsememek gibi bir lüksümüz, dahası
böyle bir tercih hakkımız yok. Yüzyıl öncesini okumamız,
geçmişle diyalog halinde olmamız gerekir. Bugün bazıları
"Resimli Osmanlı Tarihi" okuyarak ahkam kesiyor. Tarih
bilgisi bu düzeyde olan insanlar, Türkiye'de Osmanlı mirasını
tartışamaz. Tartışılırsa da bugün içinde bulunduğumuz
düşünsel hercümerce düşeriz.*
Bu konuya son padişahın kızı ve halifenin gelini; Yahya
Kemal'in deyimiyle Türkçesi İstanbul' un en iyi on kişisinden
biri olan ve Fransız kültürü de ondan aşağıya kalmayan
Sabiha Sultan'ın bir deyişiyle bitirelim. Kendisi Saltanat ve
Cumhuriyetin alakası için; "O Türklerin imparatorluğuydu,
bu da Türklerin cumhuriyetidir." demişti.
*
Meraklısı devletin sürekliliği üzerine Doçent Emre Öktem'in "Tu r­
key: Successor or Continuing State of the Ottoman Empire?'; Leiden
Journal of lnternational Law, 241 201 1, s. 561 vd. makalesini
okumalı.
96