You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
İLBER ORTAYLI<br />
mevcut liberalizmin tatbiki gerektiğine Osmanlılar da kani<br />
olmuştur. Arazi kanunnamesi bir nevi denemeydi. Zirai<br />
yapıyı liberalleştirmeyi hedefliyordu. Ali Paşa ve Keçecizade<br />
çifti tamamen liberal ticareti, modern bir miras sistemini<br />
getirmek için medeni kanunu kabul etmeyi şart gördüler ve<br />
Fransız medeni kanunu gibi tamamen laik yapılı bir kanun<br />
metninin, kozmopolit yapıda bir imparatorlukta geçerli<br />
olabileceğini düşündüler. Bu vakıa, Cevdet Paşa'nın Mecelle<br />
adlı hukuk eserinin ortaya çıkışıyla önlenen bir teşebbüs olmuştur.<br />
Cevdet Paşa'nın muhafazakarları galip gelmiş gibiydi.<br />
Ama Osmanlı İmparatorluğu'nda hukuki bir Romanizasyon<br />
süreci, yeni bir uyarlama dönemi de başlamıştı.<br />
19. yüzyılda kapitülasyonların genel yapısı udur: Artık<br />
devletlerin iktisadi ilgileri bilhassa Batı'nın girişimleri ticaret<br />
ve seyrüsefaini aşmıştır. Yatırım çağına girildi. Demiryolu,<br />
karayolu, posta ve telgraf, bankacılık gibi yatırım sektörlerine<br />
el atılıyordu. İtiraf etmek gerekir ki Türkiye bu konuda<br />
Rusya ve İran' a göre daha temkinli veyahut daha geride bile<br />
kalmıştır. Ama hiç şüphesiz gerek borçlanmalara karşı gerekse<br />
iktisadi hayatın canlanması için yatırım devrindeydik. Fransa<br />
bu dönemde tütün rejisinin yanında iç ulaşımda ve bilhassa<br />
demiryolculukta imparatorluğun son günlerine kadar en ciddi<br />
yatırımları yapan devlettir. Anadolu'nun dışında hassaten<br />
1918'den sonra elden çıkacak Suriye ve Filistin gibi bölgelerde<br />
bunun izlerini görmek mümkündür. Fransa ve kapitülasyon<br />
dediğimiz zaman, hem devleti idare edenlerin hem de yeni<br />
doğan aydın muhalefetin başlıca hedefi ve tenkidi göze çarpar.<br />
Birinci Cihan Harbi'ne girdiğimizde kapitülasyonları<br />
58
Change language