kavkasiis geografiuli garemo da mosaxleoba - Center for Social ...
kavkasiis geografiuli garemo da mosaxleoba - Center for Social ...
kavkasiis geografiuli garemo da mosaxleoba - Center for Social ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
amdena<strong>da</strong>c azerbaijani upiratesad Siituria, gansakuTrebiT mkafiod Cans `iranis<br />
kvali~. Teirani moqmedebs Tavisi diplomatiuri warmomadgenlobebis, religiursaqvelmoqmedo<br />
organizaciebis, misionerebis, masobrivi in<strong>for</strong>maciis saSualebaTa,<br />
agreTve `gavlenis agentebis~ meSveobiT, gansakuTrebiT — samxreT zonaSi. aSkaraa<br />
iranis konfesiuri aqtivobis politizacia. magram is faqti, rom azerbaijanSi arc<br />
erTi iranuli meCeTi ar aris, am ukanasknelis sust religiur gavlenaze metyvelebs.<br />
1990 wlis zamTarSi azerbaijanelebma, kerZod, naxWevanelebma iranis sasazRvro<br />
simagreebi <strong>da</strong>angries, iq mcxovreb TanamoZmeebTan didi xniT gawyvetili urTierToebebis<br />
aRdgenis niSnad (CrdiloeT iranSi mcxovrebi eTnikuri azerbaijanelebi iranis<br />
mosaxleobis 1/3 Seadgenen <strong>da</strong> 2-3-jer metni arian, vidre TviTon azerbaijanSi.<br />
paralelurad, 1918-20 ww. azerbaijanis mmarTveli partiis musavatis lozungi `Turqizmi,<br />
modernizacia <strong>da</strong> islami~ kvlav popularuli gax<strong>da</strong>. dRes azerbaijanuli<br />
sazogadoebis nawili azerbaijanul nacionalizms <strong>da</strong> TviTmyofadobas mxolod did<br />
Turqul kulturul konteqstSi ganixilavs, im dros, roca meore nawili panTurqizms<br />
`azerbaijanizmis~ sawinaaRmdego doqtrinad Tvlis <strong>da</strong> qemal aTaTurqis midgomas<br />
yvelaze misaReb gamosavlad miiCnevs. amavdroulad, sazogadoebis orive nawilisTvis<br />
miuRebelia proiranuli ideologiuri orientacia, ris mizezi ara marto sabWoTa<br />
mediis xangrZliv antiiranul propagan<strong>da</strong>Si un<strong>da</strong> veZioT, aramed yarabaRis<br />
konfliqtSic, sa<strong>da</strong>c irani somxeTis partniorad aRiqmebo<strong>da</strong>. un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT<br />
aseve iranSi mcxovrebi azerbaijanuli diasporis mZime uflebrivi mdgomareoba,<br />
romelic kidev ufro laxavs iranis imijs azerbaijanelis TvalSi.<br />
sekularuli TurqeTi moqmedebs religiur organizaciaTa oficialuri struqturebis<br />
meSveobiT, pirvel rigSi — baqosa <strong>da</strong> naxWevanSi. de<strong>da</strong>qalaqSi gaxsnilia<br />
Turquli universiteti `kavkasia~.<br />
marTalia, TurqeTi sunituri qveyanaa, magram mas azerbaijanSi ufro myari<br />
poziciebi <strong>da</strong> samoqmedo areali aqvs, agreTve hyavs meti `gavlenis agenti~, vidre irans.<br />
amas ramdenime mizezi aqvs: 1) azerebis mexsierebaSi <strong>da</strong>leqilia is faqti, rom sparsuli<br />
saxelmwifoebi 2500 welia cdiloben arasparselTa deeTnizacias, anu atareben<br />
eTnocidis politikas. 1960-iani wlebis <strong>da</strong>sawyisSi iranis saxelmwifos politika<br />
mkafiod Camoayaliba mohamed reza-Sah fexlevim: erTi qveyana, erTi istoria, erTi<br />
eTnosi, erTi kultura, erTi religia, erTi ena. 2) Turquli <strong>da</strong> azerebis enebi erT<br />
jgufs ekuTvnis. 3) irani aqtiurad TanamSromlobs somxeTTan, romelsac azerbaijanis<br />
teritoriis 16% aqvs mitacebuli, mxars uWers mTiani yarabaRis aralegitimur respublikas.<br />
4) iranSi keTilganwyobiT ekidebian adgilobriv somxur Tems: Tumca am<br />
Teokratiul saxelmwofiSi moqmedebs `mSrali kanoni~, magram somxebs aqvT arayis<br />
gamoxdis ufleba; erT-erTi somxuri eklesia gamocxadebulia `arqiteqturis faseul<br />
istoriul Zeglad~ <strong>da</strong> <strong>da</strong>culia saxelmwifos mier. mexuTe, TurqeTi azerbaijans<br />
samxedro <strong>da</strong> politikuri TvalsazrisiT exmareba; misi teritoria azerbaijanisaTvis<br />
<strong>da</strong>savleTisaken gasasvleli erT-erTi `derefania~ — wina aziis muslimuri samyarosaken,<br />
euTo-sa <strong>da</strong> nato-saken.<br />
mniSvnelovani <strong>da</strong>ikava suniturma arabulma aRmosavleTmac.<br />
vahabizmi islamis oficialuri <strong>for</strong>maa muslimuri samyaros erT-erT umdidres<br />
qveyanaSi — saudis arabeTSi, romelic amave dros aSS strategiuli partnioria. amitom<br />
SeiZleba vivaraudoT, rom vahabizmis gavrcelebas azerbaijanSi ara mxolod<br />
konfesiuri, aramed politikuri xasiaTic aqvs.<br />
vahabizmi aRwevs CrdiloeT kavkasii<strong>da</strong>nac — <strong>da</strong>Restni<strong>da</strong>n <strong>da</strong> CeCneTi<strong>da</strong>n. pirvel<br />
SemTxvevaSi `mediatoris~ rolSi gamodian azerbaijanSi mcxovrebi lezgebi, avarelebi<br />
<strong>da</strong> waxurebi. meoreSi — CeCnebi, romlebic moZraoben azerbaijans, saqarTvelosa <strong>da</strong><br />
14