kavkasiis geografiuli garemo da mosaxleoba - Center for Social ...
kavkasiis geografiuli garemo da mosaxleoba - Center for Social ...
kavkasiis geografiuli garemo da mosaxleoba - Center for Social ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
samxreT azerbaijanSi iranis gavlena ufro Zlieria, vidre ruseTisa _ CrdiloeTSi.<br />
magaliTad, bevri iraneli azerbaijaneli Tavs Tvlis iranela<strong>da</strong>c <strong>da</strong> azerbaijanela<strong>da</strong>c,<br />
im dros roca Zneli mosaZebni iqneba Crdilo azerbaijaneli, romelic Tavs<br />
rusad miiCnevs. es faqti SeiZleba aixsnebodes struqturuli gansxvavebiT sabWoTa <strong>da</strong><br />
iranis saxelmwifoebs Soris. irani yovelTvis unitaruli saxelmwifo iyo, sa<strong>da</strong>c<br />
azerbaijanelebs hqon<strong>da</strong>T sxva<strong>da</strong>sxva xarisxis kulturuli avtonomia <strong>da</strong> calkeul<br />
periodebSi dominirebdnen kidec politikur cxovrebaSi. sapirispirod, sabWoTa<br />
kavSiris struqtura federaluri iyo, azerbaijanelebs sakuTari respublika hqon<strong>da</strong>T,<br />
SeeZloT TavianTi identurobis Camoyalibeba, sakuTari enisa <strong>da</strong> kulturis ufro<br />
metad xelSewyoba, vidre iranis azerbaijanelebs. gansaxvavebaTa miuxe<strong>da</strong>vad, azerbaijanelebma<br />
sazRvris orive mxares SeinarCunes TavianTi ena. bunebrivia, rusulma <strong>da</strong><br />
sparsulma sityvebma SeaRwia maTSi, magram amas ar miuRwevia iseTi donisaTvis, rom<br />
komunikacia gaeZnelebina.<br />
meore aspeqti religiaa. s.kornelis marTebuli SeniSvniT, <strong>da</strong>mokidebuleba religiisadmi<br />
iransa <strong>da</strong> sabWoTa kavSirSi, gansakuTrebiT 1979-1991 wlebSi, ise gansxvavdebo<strong>da</strong><br />
erTmaneTisagan, rogorc ca <strong>da</strong> de<strong>da</strong>miwa. sabWoTa `saxelmwifo aTeizmis~<br />
sapirispirod, religia yovelTvis mniSvnelovan rols asruleb<strong>da</strong> iranis cxovrebaSi,<br />
1979 wlis Semdeg ki irani islamuri saxelmwifo gax<strong>da</strong>. iranis religiur moRvaweTa<br />
Soris warmoSobiT azerbaijanelebic iyvnen. CrdiloeTSi didi gavlena iqonia<br />
aTeizmma. amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom religia ori azerbaijanis erT-erTi umniSvnelovanesi<br />
gamyofi faqtoria. mkvlevarTa azriT, igi aseTad <strong>da</strong>rCeba uaxloes momavalSic<br />
212 .<br />
mniSvnelovani epizodi iyo sabWoTa kavSiris mxar<strong>da</strong>WeriT Seqmnili azerbaijanis<br />
respublika CrdiloeT iranSi meore msoflio omis periodSi. 1941 w. agvistoSi wiTeli<br />
armia SeiWra CrdiloeT iranSi, britanelebi ki — samxreTSi. 1945 w. dekemberSi TavrizSi<br />
mowveul iqna azerbaijanis erovnuli kongresi <strong>da</strong> Seiqmna mTavroba. magram sabWoTa<br />
jarebma <strong>da</strong>toves irani 1946 wis maisSi, <strong>da</strong> azerbaijanis demokratiuli respublika<br />
iranis armiam sul ramdenime TveSi gaanadgura. am epizodis mniSvneloba isaa, rom man<br />
warmoSva azerbaijanis miwebis gaerTianebis imedi, ganskuTrebiT sabWoTa azerbaijanSi.<br />
sxvaganac <strong>da</strong>gvWir<strong>da</strong> aRgveniSna, rom eTnopolitikuri konfliqtebi mxolod<br />
postsabWoTa sivrcisa <strong>da</strong> periodis <strong>da</strong>maxasiaTebeli movlena ar aris. 1960-iani<br />
wlebi<strong>da</strong>n isini iSviaTobas ar warmoadgenen msoflios sxva<strong>da</strong>sxva regionSi <strong>da</strong><br />
mkvlevarTa sul ufro mzard interess iwveven. afrikaSi, samxreT aziaSi, aRmosavleT<br />
evropisa <strong>da</strong> evraziis postkomunistur saxelmwifoebSi wamotivtiv<strong>da</strong> Zveli ukmayofilebani<br />
<strong>da</strong> gaCn<strong>da</strong> axali konfliqtebi eTnikurad gansazRvrul socialur jgufebs<br />
Soris. Sesabamisad, momravl<strong>da</strong> eTnikuri konfliqtebisa <strong>da</strong> maTi ga<strong>da</strong>wyvetis gzebisadmi<br />
miZRvnili gamokvlevebi. Ted R.Gurr-is <strong>da</strong>skvniT, saxelSekrulebo (negotiated)<br />
regionuli avtonomia efeqturi antidoti aRmoCn<strong>da</strong> eTnopolitikuri omebis winaaRmdeg<br />
<strong>da</strong>savleTisa <strong>da</strong> mesame samyaros qveynebSi. aseve, Kjell-Ake Nordquist-ma gamoikvlia,<br />
rom avtonomiis — TviTmmarTvelobis mqone Si<strong>da</strong>saxelmwifoebrivi regionis, rogorc<br />
konfliqtis ga<strong>da</strong>wyvetis meqanizmis Seqmna SeiaraRebuli Si<strong>da</strong> konfliqtebis dros<br />
Teoriuli <strong>da</strong>, xSirad, praqtikuli arCevania am regionebSi arsebuli partiebisTvis.<br />
magram postsabWoTa sivrcis gamocdileba am <strong>da</strong>skvnis gaziarebis safuZvels<br />
naklebad iZleva. amis mizezei, rogorc Cans, TviT federalizmis sabWouri modelis<br />
TaviseburebebSia saZiebeli. cnobilia, rom stalinma SesaniSnavad gamoiyena<br />
212<br />
iqve, gv.38.<br />
90