CLAIRLIEU - Canons Regular Blog

JEUGD TE ALKMAAR 27
hielp, had althans dit gunstige gevolg voor de katholieken, dat
in 1853 de bisschoppelijke hierarchie in Nederland werd hersteld,
zij het dan onder een even heftig als talrijk protest en
felle oppositie van de protestanten. Men moet zich overigens
geen al te grote illusies maken omtrent de geestdrift waarmee
dit succes toen door de meerderheid van geestelijkheid en gelovigen
begroet werd. Men was er veelal geestelijk nog niet
voldoende rijp voor en al te zeer vertrouwd geraakt met de
sinds lang bestaande staat van zaken op kerkelijk gebied, die
speling liet voor meer gemoedelijke en vrije verhoudingen7.
Bovendien was het herstel der hierarchie nog slechts een eerste
stap op de lange weg naar de volledige gelijkberechtigdheid der
katholieke staatsburgers. Wei het pijnlijkst werd de bestaande
achteruitstelling door hen ervaren op gebied van de vrijheid van
onderwijs. De schoolwet, die tot 1857 toe het karakter van het
onderwijs bepaald heeft, maakte de openbare school tot regel,
de bijzondere tot hoge uitzondering. Voor het noorden was deze
regeling veel nadeliger dan voor het zuiden, waar zowel de
leerlingen als het onderwijzend personeel praktisch alien katholiek
waren ; de openbare school kon er dus niet veel schade
doen. Voor het stichten van een bijzondere school was een
machtiging nodig, die slechts uiterst zelden verleend werd. Zeker
boven de grote rivieren droeg de openbare school meestal een
uitgesproken protestants, soms zelfs een antikatholiek karakter.
De grondwetsherziening van 1848 had in zoverre wel een gun
stige wijziging in deze situatie gebracht, dat de oprichting van
bijzondere scholen niet langer van de goedkeuring der overheid
afhankelijk was. Toch was de toestand nog zeer onbevredigend.
De overheid onderhield de openbare scholen uit de belastingen,
waartoe ook de voorstanders van bijzondere scholen bijdroegen,
maar deze moesten geheel uit eigen middelen worden in stand
gehouden. Zo bleef het oprichten van bijzondere scholen een
uitzonderingsverschijnsel8.
De jarenlange schoolstrijd om de financiele gelijkstelling van
het bijzondere met het neutrale onderwijs zou eerst in 1921 met
A. Commissaris, Van toen wtj vrij werden, II, Groningen, 1927, p. 81-83.
8 L. J. Rogier, Beknopte Nederlandse Kerkgeschiedenis, Amsterdam, 1945, p.
116-117 ; A. Commissaris, o.c, II, p. 225-236 ; H. Verberne, Schoolstrijd, in
Kath. Encyclopedie, 19542.