'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

104
Op het terrein van het lokaal bestuur en in het bijzonder met betrekking
tot het wethouderschap is uiteraard wel sprake van een aantal specifieke
ontwikkelingen. Het gemeentelijk niveau kent bijvoorbeeld een gestaag
voortgaande schaalvergroting. In 1984 waren er nog 750 gemeenten, in
2011 is dat aantal gedaald naar 418 gemeenten. Afgezien van hardnekkige
fricties tussen verschillende ‘oude’ culturen blijkt echter uit onze
interviews niet dat schaalvergroting op zichzelf een factor zou zijn die
katalyserend op het vallen van wethouders inwerkt. Ook niet genoemd
worden bijvoorbeeld decentralisatie of een toegenomen complexiteit -
ofschoon complexe beleidsdossiers gemakkelijk aanleiding kunnen geven
tot conflicten.
De economische crisis is hier en daar wel als potentiële bron van conflicten
genoemd. Samenwerkingsverbanden maken het er allemaal eveneens niet
eenvoudiger op. Handhaving en veiligheid hebben meer aandacht
gekregen. Over het algemeen zijn wethoudersportefeuilles zwaarder
geworden.
Maatschappelijk ongenoegen, kortere lontjes
Al vanaf de jaren negentig is sprake van een zekere politiseringstendens in
het lokaal bestuur. 117 Naast traditioneel zwaarwegende bestuurlijke
waarden als compromis en consensus zijn het expliciteren van verschil en
dissensus van groter gewicht geworden. Deze ontwikkelingen gaan
gepaard met maatschappelijke veranderingen als ontzuiling,
individualisering en een kritischer houding jegens gezagsdragers in het
algemeen. 118 Velen wijzen op de veranderde tijdgeest. Nagenoeg alle
respondenten in ons onderzoek maken er gewag van dat de sfeer in de
samenleving veranderd is ten opzichte van de jaren negentig of eerder. 119
‘De saamhorigheid is zoek,’ zegt de een. ‘Het eigenbelang viert hoogtij,’
zegt de ander. ‘Mensen zijn sneller ontvlambaar,’ zegt een derde. Met name
via sommige nieuwe lokale partijen zou een en ander nu ook de raadstafel
hebben bereikt. 120 ‘Aspecten van de samenleving komen in de
gemeenteraad dubbel terug,’ zegt een ex-wethouder. Kritiek vanuit
gemeenteraden is volgens enkele respondenten soms snoeihard, grenzend
aan onfatsoenlijk. Er zouden raadsleden zijn die hun bestuurders welhaast
neerzetten als fraudeurs die slecht zorgen voor de gemeente - een beeld dat
volgens respondenten vroeger minder gauw voorkwam, ofschoon
daarvoor het bewijs ontbreekt.
117 Korsten & Tops 1998: 24.
118 Castenmiller e.a. 2010: 6.
119 Dit is in lijn met onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau, zie Dekker & De Ridder
2011.
120 Er zijn ook lokale partijen die al gedurende decennia functioneren als klassieke
‘bestuurderspartijen’ vergelijkbaar met PvdA, CDA en VVD.