'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

Nieuwe lokale partijen worden hier en daar agressief, populistisch en
cliëntelistisch genoemd. Ze zijn meestal sterk gericht op de eigen
achterban uit bijvoorbeeld verschillende dorpen. Dat beperkt de
mogelijkheden om in gezamenlijkheid oplossingen te vinden. Daarbij
komt dat de vertegenwoordigers van de nieuwe partijen in de raden en in
de colleges volgens onze respondenten over het algemeen over minder
politieke ervaring beschikken. ‘Ze beheersen het vak niet,’ vindt een
burgemeester. Ze gedroegen zich bovendien vooral als ‘protestpartij’, die
bijvoorbeeld een transparantere werkwijze wilde doorvoeren en vooral
vermeende schandalen aan de kaak wilde stellen. ‘Weg met de achterkamertjespolitiek.’
Vertegenwoordigers van lokale partijen in raden en
colleges deden volgens diverse respondenten dingen die eigenlijk niet
konden, zoals het niet accepteren of opnieuw ter discussie stellen van
eerder gemaakte politieke afspraken, of met derden afgesloten contracten.
Zulke kwesties hebben hier een daar meer of minder direct geleid tot
bestuurscrises, mede omdat er soms zwaar op de persoon gespeeld werd.
Vooral de lokale partijen zorgden vaak voor de extra kritische, soms als
‘onheus’ aangeduide toonzetting jegens het college, volgens zowel
ex-wethouders als overige respondenten.
Soms weigerden overmatig kritische partijen in onze cases om bestuurlijke
verantwoordelijkheid te nemen, bijvoorbeeld omdat de rol van het kritisch
bejegenen aan de zijlijn hen beter paste. Dit tot ongenoegen van sommige
respondenten: ‘Kakelen is niet moeilijk, maar eieren leggen wel,’ aldus een
ex-wethouder. Waar een nieuwe partij in een van onze cases wel een
wethouder in het college deed plaatsnemen, werd betrokkene een
‘ongeleid projectiel’ genoemd. ‘Maar,’ zo voegt men daar meteen aan toe,
‘dat risico zijn we aangegaan.’ Een van de ex-wethouders zei: ‘Ga nooit in
zee met lokale partijen, want dan wordt het snel instabiel.’ Ter nuancering
moet evenwel opgemerkt worden dat het in andere gevallen ook volgens
andere respondenten klassieke partijen waren die zich populistisch,
dominant, gericht op confrontatie en negatief manifesteerden,
bijvoorbeeld in de vorm een spervuur van vragen waarmee het college
voortdurend werd overstelpt. Zeker waar grof en populistisch optreden van
lokale partijen tot politieke winst leidt, is de neiging van de meer
gevestigde partijen in een aantal gevallen groter om zich ook in meer
krachtige bewoordingen uit te laten. Dat leidt tot verruwing van het debat,
zo geven meer respondenten aan. De wijze waarop een partij zich
manifesteert is sterk afhankelijk van bepaalde sleutelfiguren die de
boventoon voeren, om welke reden dan ook.
85