'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

In dit eerste hoofdstuk gaan we in op de aanleiding en het doel van het
onderzoek (1.1), laten we de onderzoeksvragen zien (1.2) en verantwoorden
we de opzet van het rapport en de werkwijze die we hebben gevolgd (1.3).
1.1 Aanleiding en doel
Probleemstelling
1. Wat zijn de oorzaken en achtergronden van de bestuurlijke probleemsituaties die ten
grondslag liggen aan het voortijdig onvrijwillig vertrek van wethouders in de
bestuursperiode 2006-2010?
2. Wat zijn de consequenties voor de vertrokken wethouders: de effecten van het
‘vallen’ voor hun positie op de arbeidsmarkt nadien en de (on)mogelijkheden in dat
verband?
Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Volgens het Ministerie bestaat
vanuit de beroepsgroepen (wethouders, raadsleden en burgemeesters) en
vanuit diverse andere hoeken de indruk dat er de laatste jaren sprake is van
een stijging van het aantal voortijdig teruggetreden bestuurders, met name
wethouders. Het vorige kabinet heeft aan de Tweede Kamer toegezegd
onderzoek te zullen doen naar de vraag of hiervan inderdaad sprake is en
zo ja wat de oorzaken zijn van het voortijdige vertrek van wethouders.
Deze vragen dienen door middel van dit onderzoek te worden beantwoord.
Tevens dient het onderzoek inzicht te bieden in de gevolgen die het
aftreden heeft gehad voor de individuele wethouders en hun mogelijkheden
om weer aan het werk te komen. De resultaten dienen input te
vormen voor eventuele beleidsvorming gericht op het vergroten van de
professionaliteit.
Overeenkomstig de opdracht die wij hebben gekregen richten wij ons op
politiek gedwongen vertrek. Het gaat om ‘vallende wethouders’. Dat kan
zijn in de vorm van een ‘vrijwillig vertrek onder druk’ (handdoek in de ring
gooien), of een gevolg van een aangenomen ‘motie van wantrouwen’ of
een ander soort motie, zoals een ‘motie van afkeuring’ of ‘motie van
treurnis’ die steun van een meerderheid in de raad dreigt te krijgen, of een
fractie die zegt een wethouder of meerdere wethouders terug te trekken uit
de coalitie. Wellicht zijn ook nog andere vormen denkbaar. Soms wordt
ook wel gesproken van ‘gesneuvelde wethouders’. In al deze gevallen is
sprake van een min of meer gedwongen voortijdig vertrek. Aan ‘vallen’ ligt
altijd een ‘politiek conflict’ ten grondslag. Onder een politiek conflict
verstaan wij een situatie waarin het onderling vertrouwen tussen politieke
actoren zodanig onder druk staat dat het vertrek van een of meer van deze
29