'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

86
Politieke verdeeldheid binnen de raad kan een complicatie zijn als de
marges smal zijn. De banden tussen de coalitiefracties moeten goed zijn:
gebaseerd op expliciet uitgesproken vertrouwen. Een akkoord kan
inhoudelijk goed zijn en gedeeld worden, maar zonder vertrouwensbasis
berust het (en dus de coalitie) op drijfzand. In een van de door ons bekeken
cases lag een gedetailleerd akkoord, maar op het meest heikele punt was
een procesafspraak gemaakt. Daarmee werd de hete aardappel
doorgegeven; het wantrouwen groeide en kostte uiteindelijk een
wethouder de kop.
Minder gesteund door eigen fractie
Door veel respondenten wordt opgemerkt dat de afstand tussen de
wethouder en de eigen fractie is vergroot, waardoor de kwetsbaarheid van
het wethouderschap is toegenomen. 97 Wethouders staan na invoering van
de dualisering meer op afstand van de raad en zoeken bij de verdediging
van hun beleid naar houvast, naar - zoals een raadsgriffier het uitdrukte -
‘grond onder de voeten’. Dat houvast is er niet altijd. Na afloop van de
beslissende raadsvergadering waarin de wethouder opstapt, wordt dan
bijvoorbeeld fijntjes geconstateerd: ‘Ze hebben zich niet doodgevochten
voor hem.’ Gebrekkige communicatie tussen wethouders en ‘hun’ fractie
(‘welk standpunt gaan jullie innemen?’) en gebrekkige communicatie
binnen het college over de standpunten van de fracties (‘wat vindt jouw
fractie?’), leveren risico’s voor deze wethouders op. Het besluit van een
(coalitie)fractie om het vertrouwen in een wethouder op te zeggen, komt
soms als een volstrekte verrassing. Ook achteraf blijken de betrokkenen
nog op zoek naar de rationaliteit van de politiek gemaakte keuzes.
Opmerkelijk is dat het onderscheid tussen coalitie en oppositiepartijen in
zekere zin vervaagt. Niet alleen door de minder scherp geworden
ideologische verschillen, maar ook omdat men de gezamenlijke taak heeft
om het college te sturen en te controleren. De politieke verschillen worden
minder scherp, de verschillen zitten vooral tussen college en raad en ook
binnen fracties. Interne verdeeldheid binnen een coalitiefractie blijkt in
een aantal cases een flinke risicofactor te zijn. Soms is dit op beleidsinhoudelijke
gronden, maar veel vaker schaart men zich bijvoorbeeld
achter een van de twee interne kemphanen.
97 Dit punt komt in het kwalitatieve onderzoek wat pregnanter naar voren dan in het eerdere
kwantitatieve onderzoek, vgl. Castenmiller e.a. 2010: 19.