'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

112
Een der respondenten analyseerde dat de kwetsbaarheid die wethouders
kunnen voelen in het huidige bestel ertoe leidt dat zij zich terughoudend
gaan opstellen, dat ze risicomijdend gedrag gaan vertonen. Deze
respondent meent dat dit een nog belangrijker effect is dan dat wethouders
vallen, omdat het de ontwikkeling van een gemeente kan remmen: dan
maar liever geen nieuwe wijken meer, daar komt toch alleen maar gezeur
van. Lange termijndoelen? Niet aan beginnen.
Weinig zelfreinigend vermogen
In een enkel geval wordt het onvrijwillig terugtreden van de wethouder(s)
door betrokkenen als zuiverend voor de verhoudingen ervaren, bijvoorbeeld
bij ernstig bestuurlijk falen met ernstige gevolgen waarbij de raad
niet serieus was genomen. Het nemen van verantwoordelijkheid en
opstappen wordt dan in een democratisch proces nodig geacht en de raad
komt meer in positie. Maar in de meeste gevallen wordt het vallen door
betrokkenen niet gekwalificeerd als zelfreinigend vermogen en werking
van de democratie. Hun ontboezemingen komen vaker neer op de
beleving van een ongewenste instabiliteit als gevolg van een aantal in hun
ogen minder wenselijke factoren, zoals maatschappelijk onbehagen,
politieke versplintering en verslechterde verhoudingen mede als gevolg
van het dualisme. Ook constateren ex-wethouders dat het eigen vertrek
niet heeft geleid tot andere politieke keuzes op de onderliggende dossiers.
Waar het in veel gevallen bij het onvrijwillig vertrek van een wethouder
klaarblijkelijk gaat om een ‘afrekenen’ tussen personen, ligt een ‘lerende
houding’ van betrokkenen ook niet meteen voor de hand. De meeste
respondenten verwachten niet dat deze situatie van tijdelijke aard is. Een
burgemeester: ‘Dat hef je morgen niet op, ook niet als je het systeem weer
op de schop zou nemen.’
Sommige respondenten zien het veelvuldig vallen van wethouders als een
groeistuip van het dualistische stelsel. Zij wijzen erop dat de verhoudingen
langzamerhand weer aan het normaliseren zijn. Met andere woorden: het
zelfreinigend vermogen van de lokale democratie doet z’n werk.
Deze respondenten verwachten niet dat de stijging van het aantal vallende
wethouders zal aanhouden. De afgelopen jaren hebben raden hun macht
ontdekt en uitgeprobeerd, maar langzamerhand ontstaan volgens hen
weer gezondere verhoudingen.
Oplossingsrichtingen
De meeste respondenten geven desgevraagd aan dat de rijksoverheid
weinig kan doen om de geschetste situatie en de daaraan ten grondslag
liggende factoren ten goede te keren. Oplossingen worden door de
respondenten niet zozeer gezocht in de sfeer van de rechtspositie of