'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

(mede) ambtelijk falen ten grondslag. Tegelijkertijd wordt vaak aangegeven
dat de wethouder zelf ook moet bewaken dat de goede dingen goed gedaan
worden. Niet alle bestuurders beschikken over die competentie. Een goede
relatie met de organisatie is zeer belangrijk als overlevingsfactor.
De meeste ex-wethouders vinden dat ze een goede relatie hadden met het
ambtelijke apparaat. Dit kon over het algemeen ook wel worden bevestigd
door andere respondenten. Deze bevinding komt overeen met het eerder
uitgevoerde kwantitatieve onderzoek. 103 De ambtelijke top wordt wel hier
en daar aangewreven te veel bezig te zijn met de eigen toko en positie; ook
dit komt overeen met het eerdere onderzoek. 104 Aanwijzingen dat het
functioneren van wethouders hierdoor temeer wordt gecompliceerd
troffen wij echter niet aan.
In grotere gemeenten zijn ambtelijke bestuursadviseurs actief om wethouders
op alle mogelijke manieren te ondersteunen en ‘uit de wind te
houden’. 105 Kleinere gemeenten kunnen zich dit over het algemeen niet
permitteren. Maar ook daar kan actief worden meegedacht over het
politiek-bestuurlijke spel. Een gemeentesecretaris: ‘We hebben de
wethouder meer dan eens moeten waarschuwen: die en die is weer langs
geweest en heeft dat en dat gevraagd. Dus pas op.’
Sterk sturende en dominante wethouders krijgen soms problemen met de
ambtelijke top, bijvoorbeeld als zij interne opdrachten geven buiten de
planning om en zonder het management daarin te kennen, dan wel zelf
initiatieven of beslissingen nemen die eigenlijk aan ambtenaren zijn. Een
dergelijke situatie kan zich tegen de krachtige bestuurder keren, hoe
inventief deze ook is. Citaat: ‘Als je de steun van de ambtelijke top mist
verlies je dat uiteindelijk, omdat men nooit precies doet wat afgesproken
is. Het neigt naar sabotage. Ik kan het niet hard maken, maar ik voelde het
wel soms.’ Ook verwijderen ze zich soms van hun ambtenaren omdat
dezen geen fouten mogen maken; krachtige wethouders kunnen bepaald
onaardig zijn. Ze zijn over het algemeen nadrukkelijk aanwezig, zijn echte
doorzetters maar kunnen zich ook onaantastbaar voelen en dulden
dikwijls moeilijk tegenspraak. Zo schieten ze uiteindelijk communicatief
tekort.
103 Castenmiller e.a. 2010: 17.
104 Castenmiller e.a., t.a.p.
105 Een nog wat verdergaande vorm is de persoonlijke ‘politiek assistent’ van de wethouder, maar
deze vorm komt nog nauwelijks voor (Van Boxtel & Olsthoorn 2010).
89