'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

Nagenoeg alle respondenten - ook de raadsleden zelf! - zijn matig te
spreken over de kwaliteit van de raad. 90 Deze is in hun ogen sterk
afgenomen. Er worden kwalificaties gebruikt als ‘goedwillende amateurs’
of zelfs ‘politieke raddraaiers’. Ex-wethouders vinden de raad waarmee ze
te maken hadden dikwijls onbekwaam. Men was in hun ogen te veel met
‘peanuts’ bezig. Men bezondigt zich aan ‘cliëntelisme’: zich te veel laten
aanspreken op details, emoties en eigenbelangen van burgers, waardoor
de hoofdlijnen uit beeld verdwijnen. Geen enkele raad schijnt volgens de
respondenten te kunnen sturen op hoofdlijnen. In grote, complexe
dossiers bleek soms dat de gemeenteraad over te weinig specialistische
kennis beschikte om afdoende controle uit te oefenen. Enkele
ex-wethouders vinden dat er te veel onderwijzers en ambtenaren in de
gemeenteraad zijn gekomen. Mede daardoor zouden veel raden te zeer
gericht zijn op interne aangelegenheden, procedures en details.
Menige ex-wethouder heeft zich er verder aan gestoord dat raadsleden de
vergaderstukken niet lezen. ‘Als de fractieleider het zegt, dan is het zo.’ Het
is als wethouder overigens niet verstandig de vermeende tekortschietende
kwaliteit van de raad die hier mogelijk aan ten grondslag ligt uit te spelen:
‘Ik las de stukken en dan kon ik de anderen wel eens de les lezen. Dat
vonden ze niet leuk, maar sommigen lezen hun stukken nooit en dat vond
ik niet leuk.’ Het openlijk ventileren van kritiek op de raad in de media is
echter onverstandig en kan leiden tot een niet meer te repareren breuk, zo
bleek in een van onze cases.
De kwaliteit en het functioneren van de raad zijn een belangrijke factor bij
de val. Een slechte raad acteert soms grillig en irrationeel, bijvoorbeeld
waar plotseling een motie van wantrouwen tegen een wethouder werd
ingediend, zonder dat dit voldoende was afgestemd of doordacht. Wat
irrationeel lijkt vindt soms grondslag in oud zeer of zuur binnen de raad.
Zeker als oud-wethouders terugkeren in de raad die de dossiers al kennen
en een kennisvoorsprong op de nieuwe wethouder hebben. In andere
gevallen vindt de irrationaliteit haar grond in de onwetendheid of
onkunde van de raadsleden of collegeleden, bijvoorbeeld over de
betekenis van het begrip ‘onaanvaardbaar’ in een politieke context.
Dat veel ex-wethouders zich negatief uitlaten over de kwaliteit en het
functioneren van de raad is uiteraard deels verklaarbaar uit frustratie over
het gedwongen vertrek. De kritiek wordt echter vaak onderschreven door
de andere respondenten, onder wie ook raadsleden. Niettemin geldt hier
dat nuancering op haar plaats is. Niet alle ex-wethouders delen de kritiek,
90 Zie ook: Korsten & Schoenmaker 2008: 165; Denters e.a. 2001.
83