'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

106
het werkelijk zit. Het wantrouwen jegens wethouders kan groot zijn. Een
wethouder vertelde: ‘Ik had een stuk grond verkocht en de opbrengst
meteen aan een bepaald doel besteed. Hoe kom je aan dat geld, was toen
de vraag.’ Veel ex-wethouders klagen erover dat elk foutje in de raad breed
wordt uitgemeten. Een zeer ervaren wethouder: ‘Het hard op de zaak en
zacht voor de mens is volledig verdwenen’. Mensen moeten volgens deze
wethouder leren zaken en personen te scheiden, zeker in een
gedualiseerde situatie. ‘Er zijn wethouders die dat niet aankunnen, die
alles persoonlijk opvatten, die komen snel in de problemen.’
Wethouders doen er in het algemeen goed aan het aantal ongewenste
‘bijkomstigheden’ te beperken omdat het wethouderschap een functie is
die voorbeeldgedrag vereist. Tot de categorie van de zogenaamde
bijkomstigheden is te rekenen: een groot aantal nevenfuncties hebben
maar die niet opgeven en openbaar maken. Of een familielid aan een
bepaalde post in de gemeente willen helpen. Of als je jarenlang in de eigen
gemeente woonde, ineens tijdelijk op grote afstand gaan wonen zonder dit
in het college of aan de fractieleiders te melden. Of verdacht worden van
huiselijk geweld. Of: veel schulden hebben. Vroeg of laat kom je hiermee
in de problemen. Ook worden er tegenwoordig hogere eisen gesteld aan
integriteit. 121 Bij de schijn van een integriteitprobleem is het al snel
afgelopen. Je kunt nog zo goed zijn in het afwegen, in dossierkennis, in
collegialiteit in het college, in een band met de fracties, in argumentatief
vermogen en in charme, als je een ernstig integriteitrisico bent (corrupt,
verschrijvingen), ga je eraan. 122 Een der respondenten vindt dat de
toegenomen transparantie op dit punt de kwaliteit van het lokaal bestuur
ten goede komt: ‘Dingen waar je in de jaren negentig mee weg kon komen,
dat lukt je nu niet meer.’ Wethouder ben je 24 uur van de dag. Een
wethouder die na werktijd zegt ‘Zo, nu is het klaar, ik kan nu aan de drank’
krijgt problemen, althans het risico stijgt. Het privé van een burger staat
niet gelijk aan privé van een wethouder.
Een meermalen optredend onderdeel van politiek bedrijven in onze cases
was het ‘op de man spelen’. Raadsleden wekten bijvoorbeeld in
vergaderingen of daarbuiten de schijn dat de wethouder een scheve schaats
reed of uit was op zelfverrijking. Daarmee wordt, als er niet op een goede
manier op wordt gereageerd, een dynamiek in gang gezet die vaak moeilijk
is te stoppen. De wethouder wordt in het defensief gedreven en verdedigt
zich mogelijk niet adequaat, waardoor de media en zijn / haar omgeving
ook gaan twijfelen. Uiteindelijk is de positie van de wethouder niet meer
121 Castenmiller 2008: 11.
122 Zie ook De Vries 2010: 17.