'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

Uit de interviews blijkt dat er binnen fracties sprake kan zijn van veel
rivaliteit achter de schermen. 98 In veel gevallen was het de fractievoorzitter
of iemand anders binnen de fractie die al dan niet in stilte uit was op de
mogelijk vrijvallende wethouderspost. Iemand die zich in eigen kring
ontpopte als een ‘Raspoetin’ of ‘Judas’ - zoals men het noemde. Dit bepaalt
dan in hoge mate het lot van de wethouder als het spannend wordt. Soms
kon een kwestie zelfs rechtstreeks worden toegeschreven aan het initiatief
van een ambitieuze fractievoorzitter. Alles van de wethouder wordt dan
uitvergroot en minutieus uitgezocht - mogelijk zelfs doorgespeeld naar
andere fracties om een zaak tot ontploffing te brengen. Ook als een
wethouder heeft laten doorschemeren of heeft aangekondigd te zullen
vertrekken, ontstaat vrijwel onvermijdelijk een stoelendans op de achtergrond,
tenzij omtrent de opvolging al meteen duidelijkheid ontstaat.
Blijkbaar weegt het persoonlijke belang c.q. het carrièreperspectief voor
bepaalde ambitieuze raadsleden zwaarder dan de ideologische verbondenheid
of de gezamenlijke doelen binnen de politieke partij.
Er zijn naar onze ervaring in de praktijk overigens tal van wethouders ‘met
aanzienlijke beperkingen’ die niet in de problemen komen, omdat de
coalitie hecht is en er frequent overleg is, wat tot gevolg heeft dat een
zwakkere wethouder ‘getolereerd wordt’ en in het zadel blijft. De hechtheid
van een coalitie, blijkend uit vertrouwen in elkaar en regelmatig
georganiseerd overleg tussen coalitiepartners (‘lokaal torentjesoverleg’) is
een rem op het vallen van wethouders. Hoe meer intern overleg dat leidt
tot overeenstemming, hoe minder de sneuvelkansen; hoe minder effectief
overleg, hoe groter de sneuvelkansen. Het spreekt vanzelf dat een
verbindende rol van de burgemeester hier van grote betekenis kan zijn.
Rol van de griffie(r)
In het algemeen hebben griffiers geen duidelijke rol gespeeld bij het
voorkomen of bevorderen van de val. In een enkel geval was hij / zij een
gewaardeerde gesprekspartner voor de burgemeester als voorzitter van de
raad, op zoek naar de goede verhoudingen binnen raad en / of coalitie. 99
Daarnaast blijkt uit de literatuur dat er ook echte ‘politieke griffiers’ zijn,
die dus juist wel alles doen wat de griffiers in onze cases volgens de
geciteerde ex-wethouders niet deden. 100
98 Ook dit punt komt bij ons wat pregnanter naar voren, vgl. Castenmiller e.a. 2010, t.a.p.
99 Zie ook Riezebos & Verhoeff 2011.
100 Korsten 2009: 67 e.v. Naast het politieke griffiertype onderscheidt Korsten het terughoudende
en legalistische griffiertype (‘de legalist’), het brede veranderingstype (‘de incrementele
veranderaar’) en het democratische veranderingstype (‘de democraat’).
87