'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

Opzet en verantwoording
Voorafgaand aan dit onderzoek is kwantitatief onderzoek uitgevoerd. 3
Daaruit bleek onder meer dat het aantal voortijdig terugtredende
wethouders gedurende de laatste bestuursperioden is toegenomen van
20 % in 1990-1994 naar 26 % in 1994-1998 en 1998-2002, vervolgens 28 % in
2002-2004 en laatstelijk 30 % in 2006-2010. Het voorliggende onderzoek is
kwalitatief van aard en te beschouwen als een vergelijkende casestudy van
de val van wethouders. Er is gefocust op politieke conflicten - de meest
voorkomende aanleiding voor het onvrijwillig vertrek van een wethouder.
In totaal hebben we 41 cases (van de ongeveer 325) onderzocht door middel
van vraaggesprekken met betrokkenen. We hebben 85 interviews
afgenomen. Daarbij is een uitgebreide vragenlijst gehanteerd. De cases zijn
zorgvuldig geselecteerd op basis van een aantal criteria (gemeentegrootte,
landsdeel, soort gemeente, soort conflict, soort problematiek, wethouder
van buiten of van binnen, politieke partij).
In het onderzoek hebben we de volgende drie analyseniveaus
onderscheiden.
• Het microniveau: oorzaken en omstandigheden die te maken hebben met
de persoon van de wethouder zelf, zoals de rolopvatting, de stijl van
optreden (met inbegrip van communicatieve vermogens en gevoel voor
politieke verhoudingen), de competenties en voor het functioneren
relevante karaktertrekken.
• Het mesoniveau: de bestuurlijke probleemsituatie als zodanig, zoals
kenbaar in de betrekkingen en verhoudingen tussen personen en
groepen op lokaal niveau: het college van burgemeester en wethouders,
de gemeenteraad, de ambtelijke organisatie en lokale netwerken. Op dit
niveau openbaart zich het te onderzoeken politieke conflict. Het kan
bijvoorbeeld het college zijn dat intern strijd levert en uit elkaar valt, of
de raad die een voorstel afwijst en het vertrouwen in een wethouder
direct of indirect opzegt.
• Het macroniveau: de mogelijke inwerking van maatschappelijke en andere
factoren in ruimere zin, zoals het dualisme (de ontvlechting van college
en raad, waardoor wethouders geen deel meer uitmaken van de
raad en raadsfractie) en eventuele invloed van de media op de val van
een wethouder.
3 Castenmiller e.a. 2010.
15