'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

salariëring van wethouders. 136 Enkelen storen zich wel aan de verschillen
tussen grote en kleine gemeenten en het verschil met de burgemeester,
maar de meesten zoeken het willen zijn van wethouder toch eerder in de
uitdaging, de bevlogenheid en het durven nemen van risico’s -
bijvoorbeeld het verlaten van een goede vaste baan. Voor het overige lopen
geopperde oplossingsrichtingen zeer uiteen. Sommigen bepleiten een
drastische vernieuwing van de (lokale) democratie. 137 Een ex-wethouder
vindt in het algemeen - zonder concreet te worden - dat de tijd rijp is om de
overheid vergaand te ontmantelen: ‘De overheid geeft de burger meer
ruimte om zichzelf te redden en de burger geeft ruimte voor een meer
zakelijke overheid - de legitimatie van de klassieke politieke stromingen is
weg.’ Een ex-wethouder bespeurt de tendens dat de wethouder steeds meer
een soort directeur wordt en de raad steeds meer bestuur. Terwijl de raad
zich volgens hem juist meer met de buitenwereld zou moeten bemoeien.
Meerdere respondenten zijn van mening dat de kaderstellende rol beter bij
het college kan liggen en dat de gemeenteraad meer een soort raad van
toezicht zou moeten worden. Deze behoeft dan ook minder vaak bijeen te
komen en kan uit minder personen bestaan. Uiteraard zijn bij dit soort
voorstellen principiële kanttekeningen te plaatsen: de positie van de
gemeenteraad als hoofd van de gemeente en direct gekozen volksvertegenwoordiging
is in het geding. Maar men kan er ook een aanleiding
voor creatieve discussie over mogelijkheden tot verbetering van de lokale
democratie in zien.
Tot slot zij gewezen op de in het voorgaande genoemde voorstellen voor
een accentverschuiving in het bestuurlijk gewicht van raad naar college en
in de richting van harmonieuzere verhoudingen. ‘We zouden waardiger
met elkaar moeten omgaan,’ merkt iemand op. ‘De huidige situatie vraagt
van professionele volksvertegenwoordigers en bestuurders een alerte
houding: bindend, stabiliserend en de-escalerend,’ zegt een burgemeester
van een grote stad. Met name de opposities zouden zich dit volgens hem
moeten aantrekken: ‘Veel aandacht gaat naar de coalities, minder naar de
opposities, maar ook zij hebben een verantwoordelijkheid. Het moet er
niet alleen om gaan het college onderuit te halen.’ Het ministerie van BZK
zou volgens sommige respondenten meer kunnen doen aan een positieve
uitstraling van het ambt. ‘Vanuit BZK worden wethouders onvoldoende
beschermd. Het zit allemaal te veel alleen op het rechtspositionele vlak.’
136 Maar liefst 71 % van de wethouders zegt in recent onderzoek dat het inkomen geen belangrijke
rol speelde bij de keuze om wethouder te worden (Vulperhorst 2010; Bouwmans 2010,
‘Driekwart wethouders onvoldoende voorbereid op gemeentebestuur’).
137 Zie ook Krouwel 2010, die onder meer het rechtstreeks kiezen van het college van B en W
bepleit. En In ’t Veld 2010, die de representatieve democratie wil vervangen door een
‘kennisdemocratie’.
113