'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

overschatting van hun positie. Als de kwestie dan eenmaal speelt gaat de
wethouder zich meestal rechtvaardigen zonder de angel eruit te halen,
omdat hij / zij in een mentale tunnel zit.
Interventies en het achterblijven daarvan:
Als een wethouder dreigt te vallen, springen andere wethouders zelden bij
om de wethouder in problemen te ondersteunen, zo constateerden we in
hoofdstuk 3. Ook al is er sprake van collegiaal bestuur en lijkt er soms veel
collegialiteit te zijn, op het moment dat het erop aankomt kiezen
individuen toch vaak eieren voor hun geld. Men wil bijvoorbeeld zelf graag
nog een bestuursperiode wethouder blijven. Of men voelt zich toch
minder verantwoordelijk voor het dossier waarop de collega-wethouder
viel. In zo’n geval telt het principe van collegiaal bestuur opeens minder
zwaar, zo blijkt uit tal van cases. Er is een patroon zichtbaar dat het
principe van collegiaal bestuur zijn begrenzing vindt zodra het eigenbelang
in het geding komt. Het dagelijks bestuur is alleen op papier een collegiaal
bestuur. In werkelijkheid moet iedere wethouder - of in geval van
verantwoordelijkheid van meerdere wethouders de eerst verantwoordelijke
wethouder - zijn eigen boontjes doppen. We hebben daar in de cases
diverse voorbeelden van gezien.
In hoofdstuk 3 signaleerden we ook dat de burgemeester over het
algemeen geen krachtige rol speelde in de door ons onderzochte gevallen.
Burgemeesters zijn doorgaans wel op verbinding gericht, maar als een
wethouder in nood geraakt kan dat blijkbaar anders komen te liggen. De
burgemeester koos er in onze cases meestal niet voor om te bemiddelen,
een regierol te pakken of het compromis te zoeken. Hij of zij hield zich
vaak afzijdig, mogelijk om zelf niet in de problemen te komen. Of de
burgemeester liet alles aan de wethouders over, waardoor iedereen in de
kwestie vooral zijn eigen gang kon gaan. Dan wreekt het zich als niet kan
worden teruggevallen op eerder gemaakte afspraken binnen het college
over hoe te handelen als het moeilijk zou worden. Veel burgemeesters
hadden in de cases de neiging zich terug te trekken op een procesrol, soms
omdat hen meer ruimte niet werd gegund, soms ook omdat zij niet veel
gezag in het college bezaten, zelfs ook zelf aangeschoten wild waren.
Relevante factor in dit verband is verder dat de burgemeester zowel
voorzitter is van het college als van de raad - de burgemeester moet met
twee complexe contexten tegelijk rekening houden. Dat maakt het er niet
gemakkelijker op.
Ook andere actoren signaleren en interveniëren niet gauw. Denkbaar
zouden bijvoorbeeld zijn: de Commissaris van de Koningin, de griffier, of
het bestuur van de politieke partij. Concrete ideeën met betrekking tot
123